در ایران چگونه خلبان شویم؟ از رؤیای آسمان تا کابین خلبان

آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید چگونه خلبان شویم؟ رؤیای پرواز برای بسیاری از ما از کودکی آغاز شده است و تجربه نشان داده است که علاقه، پشتکار و آموزش هدفمند می‌تواند این رویا را به واقعیت تبدیل کند. این راهنما از قاصدک 24 شما را با مراحل آموزش، شرایط و مهارت‌های لازم برای خلبان شدن آشنا می‌کند، همراه ما باشید.

در ایران چگونه خلبان شویم؟

رشته خلبانی به دو شاخه نظامی و غیرنظامی تقسیم می‌شود و از زیرمجموعه‌های مهم رشته هوانوردی است. داوطلبان برای ورود به هر یک از این شاخه‌ها باید شرایط ویژه‌ای داشته باشند. امروزه راه‌های متنوعی برای رسیدن به این شغل رویایی وجود دارد که هرکدام نیازمند آموزش و مهارت خاص خود هستند.

مسیر خلبان شدن تنها به دانشگاه محدود نیست و آموزشگاه‌های معتبر نیز این فرصت را برای علاقه‌مندان فراهم کرده‌اند.

خبر خوب این است که علاقه‌مندان، علاوه بر تحصیل دانشگاهی، می‌توانند با داشتن شرایط لازم در آموزشگاه‌های خلبانی ثبت‌نام کنند و دوره‌های خلبانی مسافربری را بگذرانند. پس از گذراندن دوره‌ها، هنرجویان گواهینامه معتبر دریافت می‌کنند و مستقیماً به رویای پرواز نزدیک‌تر می‌شوند.

مسیر خلبانی در ایران

مسیر	توضیحات	مدت آموزش	مدارک و گواهینامه‌ها	هزینه تقریبی	محل آموزش
نظامی (خلبان جنگنده)	پذیرش از طریق دانشگاه‌های افسری و نیروی هوایی ارتش، همراه با آموزش‌های پرواز تاکتیکی و نظامی	حدود ۴ سال	گواهینامه پرواز نظامی	رایگان (با تعهد خدمت)	دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری و مراکز نیروی هوایی
غیرنظامی (تجاری/مسافربری)	آموزش در مراکز خصوصی و دانشگاه‌های هوانوردی برای دریافت گواهینامه‌های PPL، CPL و ATPL	۲ تا ۳ سال	PPL، CPL، ATPL	بین ۷۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان (بسته به مرکز)	آموزشگاه‌های خصوصی مورد تأیید سازمان هواپیمایی کشوری

شغل خلبانی چیست؟

دانشگاه ستاری هر سال داوطلبان مستعد را در رشته خلبانی پذیرش می‌کند. دانشجویان در طول چهار سال تحصیل، آموزش‌های نظری و عملی را زیر نظر اساتید مجرب می‌گذرانند. در پایان دوره، دانشگاه با برگزاری آزمون نهایی شاخه تخصصی هر دانشجو را تعیین می‌کند و به آنان درجه و عنوان هوایی اعطا می‌نماید.

وظایف و مسئولیت‌های خلبان

• مدیریت امور داخلی هواپیما
• راهنمایی و تقسیم وظایف در کابین
• ارائه دستورات با خدمه پرواز
• هماهنگی با برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها در زمان نشست‌وبرخاست
• تصمیم‌گیری در مواقع ضروری

برای خلبان شدن چه رشته‌ای باید خواند؟ راهنمای انتخاب رشته خلبانی

برای خلبان شدن باید در دبیرستان رشته ریاضی یا تجربی را انتخاب کنید و سپس در دانشگاه علوم و فنون شهید ستاری رشته خلبانی را ادامه دهید. در نهایت در این دانشگاه آزمونی گرفته می‌‎شود که شاخه نهایی شما مشخص می‌شود. دانشجویان این دانشگاه خانم‌‎ها و آقایان هستند و تمامی دانشجویان پس از پایان تحصیل فرد نظامی تلقی می‌شوند و عنوان کارشناس هوایی و یا افسر مهندس هوایی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

خلبانی در دانشگاه نیز همانند بسیاری از رشته‌ها در مقطع کارشناسی 4 سال است.

رشته خلبانی چند سال طول می‌کشد؟

معمولاً تحصیل در این رشته در مقطع کارشناسی همانند سایر رشته‌ها حدود ۴ سال است و شامل آموزش‌های تئوری و عملی می‌شود. در پایان دوره، دانشجویان با دریافت گواهینامه پرواز آماده ورود به حرفه خلبانی می‌شوند.

دروس رشته خلبانی

سازمان هواپیمایی کشوری ایران اعلام کرده است که دروس پایه و تخصصی زیر برای آموزش خلبانی الزامی هستند. برخی متقاضیان رشته خلبانی اطلاعات کافی درباره دروس دانشگاهی ندارند. به همین دلیل، پس از گذراندن تعدادی واحد، ممکن است به دلیل عدم علاقه از رشته انصراف دهند.

• کامپیوتر و برنامه‌نویسی
• ارتعاشات عمومی
• استاتیک
• مبانی مهندسی برق
• اصول هوانوردی
• موتور‌های هواپیما
• سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی هواپیما
• ناوبری هوایی
• هواشناسی
• دینامیک عمومی
• ایمنی پرواز
• الکترونیک عمومی
• آئرودینامیک عمومی
• فیزیولوژی هوایی
• قوانین و مقررات هوانوردی
• پرواز تخصصی نظامی
• مکانیک پرواز کاربردی
• انتقال حرارت عمومی

ویژگی‌های شخصیتی لازم برای خلبانی

برای خلبان شدن چه باید کرد؟ کارشناسان بر این باورند که ویژگی‌های شخصیتی نقش بسیار مهمی در موفقیت خلبانان دارد و حتی از مهارت‌های فنی نیز تأثیرگذارتر است. در جدول زیر به بررسی این خصوصیات خواهیم پرداخت.

ویژگی شخصیتی خلبان	توضیحات
اشتیاق به پرواز و فداکاری	مهم‌ترین ویژگی خلبان؛ شوق پرواز و روحیه فداکاری باعث تمرکز بالا و مقابله با چالش‌های پرواز می‌شود.
نظم و تمرکز	خلبان باید نظم و تمرکز بالایی داشته باشد تا قبل و حین پرواز بتواند همه جزئیات را دقیق بررسی و کنترل کند.
تصمیم‌گیری سریع	در شرایط بحرانی باید تصمیم‌های درست و سریع گرفت تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
مهارت‌های ارتباطی	توانایی برقراری ارتباط مؤثر با کنترلرهای ترافیک هوایی، خدمه و مسافران برای پرواز ایمن ضروری است.
سازگاری و انعطاف‌پذیری	خلبان باید بتواند خود را با تغییرات ناگهانی شرایط جوی، برنامه پرواز یا ترافیک هوایی وفق دهد.
اعتماد به نفس بدون غرور	اعتمادبه‌نفس لازم است، اما غرور بی‌جا می‌تواند مانع یادگیری و رشد حرفه‌ای شود.
همدلی و رهبری	خلبان باید نسبت به مسافران و خدمه احساس مسئولیت و دلسوزی داشته و توان رهبری تیم را نشان دهد.
عشق به یادگیری	صنعت هوانوردی همیشه در حال پیشرفت است؛ خلبان باید همواره دانش و مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارد.
حرفه‌ای‌گری	رفتار حرفه‌ای و محترمانه نشان‌دهنده شخصیت واقعی یک خلبان است و اعتماد مسافران را افزایش می‌دهد.

گواهینامه‌‌های خلبانی

گواهینامه‌های خلبانی در بخش غیرنظامی شامل گواهینامه خلبانی هواپیماهای فوق سبک و گواهینامه خلبانی هواپیماهای مسافربری است. گواهینامه هواپیماهای مسافربری به سه قسمت تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:

• مدرک خلبان شخصی  (PPI)
• مدرک خلبان تجاری (CPL) 
• مدرک (IR)

مدارک لازم برای خلبانی

طبق قوانین و مقررات سازمان هواپیمایی کشوری، دریافت هر مدرک خلبانی مستلزم گذراندن تعداد مشخصی از کلاس‌های تئوری و عملی است. برای خلبان شدن، باید چندین مدرک تخصصی پرواز و همچنین برخی شرایط عمومی را داشته باشید. در ادامه، مراحل و مدارک لازم برای خلبانی در ایران را قدم‌به‌قدم معرفی می‌کنیم.

مدرک PPL (Private Pilot License) یا گواهینامه شخصی

مدرک PPL (Private Pilot License) یا گواهینامه خلبان شخصی اولین گام برای ورود به دنیای خلبانی است. داوطلب پس از گذراندن ۱۵۰ ساعت آموزش تئوری و ۴۰ ساعت پرواز عملی، این مدرک را دریافت می‌کند و مجاز است با هواپیمای شخصی در شرایط پرواز با دید (VFR) پرواز کند.

مدرک CPL (Commercial Pilot License) یا گواهینامه تجاری

چگونه خلبان مسافربری شویم؟ برای آن‌که خلبان مسافربری شوید باید گواهینامه تجاری دریافت کنید. برای دریافت این مدرک شخص متقاضی باید کلاس‌های تئوری و 110 ساعت پرواز را بگذراند سپس در آزمون سازمان هواپیمایی کشور شرکت کند. پس از دریافت این مدرک خلبان می‌تواند پروازهای مسافری و هواپیماهایی چون بوئینگ، ایرباس، فوکر و ... را انجام دهد.

متقاضیان برای دریافت تمامی گواهی‌نامه‌های خلبانی باید به زبان انگلیسی تسلط داشته باشند.

مدرک IR (Instrument Rating) یا گواهینامه اجازه پرواز کور

مدرک IR (Instrument Rating) یا گواهینامه پرواز با دستگاه مرحله‌ای پیشرفته پس از دریافت مدرک CPL است. داوطلب باید ۲۵۰ ساعت آموزش تئوری و ۴۰ ساعت پرواز عملی بگذراند. با این مدرک، خلبان مجاز است در شب یا شرایط آب‌وهوایی نامساعد و بدون دید مستقیم، پرواز کند.

مدرک آموزش خلبانی (Certified Flight Instructor Certificate)

مدرک آموزش خلبانی (Certified Flight Instructor Certificate) به افرادی داده می‌شود که قصد دارند به‌عنوان مربی پرواز فعالیت کنند. برای دریافت این مدرک، داوطلب باید مدرک CPL یا ATPL داشته باشد و در دوره‌های آموزشی تئوری و عملی مربوط به آموزش خلبانی شرکت کرده و ارزیابی نهایی را با موفقیت بگذراند.

با دریافت مدرک آموزش خلبانی، می‌توانید تجربه و مهارت خود را به نسل بعدی خلبانان منتقل کنید.

مدارک عمومی برای خلبانی

• داشتن مدرک دیپلم
• حداقل 18 سال سن
• حداکثر سن برای خلبان شدن ۲۸ تا ۳۰ سال
• حداقل قد 165 سانتی‌متر
• قبولی در آزمون و مصاحبه ورودی
• ارائه صلاحیت پزشکی طبق استاندارد سازمان هواپیمایی کشوری
• تدین به یکی از ادیان رسمی کشور
• عدم اعتیاد
• عدم سوء‌پیشینه
• ارائه کارت پایان خدمت وظیفه عمومی برای آقایان

میزان درآمد یک خلبان چقدر است؟

کارشناسان بر این باورند که تجربه، میزان ساعت پرواز و نوع هواپیما بیشترین تأثیر را در سطح درآمد خلبانان دارد. حقوق خلبانان به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:

• حقوق معلم خلبان آموزشی (FI)
• حقوق خلبان دوم ( First officer)
• حقوق خلبان اول ( Captain)
• حقوق معلم خلبان تایپ (TRI)

شرایط ورود به رشته خلبانی

همان‌طور که گفته شد، رشته خلبانی به دو شاخه نظامی و غیرنظامی تقسیم می‌شود که هرکدام شرایط و گرایش‌های خاص خود را دارند. برای ورود و تحصیل در این رشته، متقاضیان باید شرایط خلبان شدن را داشته باشند که این شرایط مطابق قوانین و مقررات سازمان هواپیمایی کشوری تعیین شده است. در ادامه، به بررسی کامل این شرایط و الزامات لازم می‌پردازیم.

شرایط ورود به رشته خلبانی غیرنظامی

برای تحصیل در رشته خلبانی غیرنظامی داوطلبان می‌توانند از طریق کنکور سراسری و یا گذراندن دوره‌های آموزشگاه‌ها این مدرک را کسب کنند. شرایط ورود به رشته خلبانی غیرنظامی عبارتند از:

• اعتقاد داشتن به دین اسلام
• عدم سوپیشینه
• اعتقاد و پذیرش جمهوری اسلامی و ولایت فقیه
• حداقل سن 18 سال
• مشخص بود وضعیت نظام وظیفه (مخصوص آقایان)
• داشتن سلامت جسمی و روحی
• مدرک دیپلم در رشته ریاضی و یا تجربی
• کسب رتبه قبولی در کنکور سراسری
• قبولی در آزمون تعیین سطح زبان انگلیسی

شرایط ورود به رشته خلبانی نظامی

برای تحصیل در رشته خلبانی نظامی داوطلبان باید در آزمون دانشگاه شهید ستاری نمره قبولی را کسب کنند. پس از قبولی در آزمون کتبی و مصاحبه دانشگاه شهید ستاری شخص به استخدام نیروی هوایی ارتش در می‌آید. شرایط ورود به رشته خلبانی نظامی عبارتند از:

• اعتقاد داشتن به دین اسلام
• عدم سوپیشینه
• اعتقاد و پذیرش جمهوری اسلامی و ولایت فقیه
• حداقل سن 16 سال تمام و حداکثر سن 20 سال تمام باشد.
• مطالعه کامل دفترچه ثبت نام دانشگاه شهید ستاری
• قبولی و پذیرش در دانشگاه ستاری
• مشخص بود وضعیت نظام وظیفه (مخصوص آقایان)
• داشتن سلامت جسمی و روحی
• آمادگی پاسداری از کشور و اعزام به ماموریت به هر نقطه از کشور
• دادن تعهد نامه و پرداخت خسارت در صورت استعفا از این شغل

ورود به رشته خلبانی نظامی، آغاز مسیری پرافتخار برای خدمت در آسمان ایران است.

شرایط پزشکی ورود به رشته خلبانی

پزشکان سازمان هواپیمایی سلامت روحی و جسمی داوطلبان را تأیید می‌کنند. شرایط پزشکی ورود به رشته خلبانی شامل موارد زیر است:

• قبول شدن شخص متقاضی در آزمون عملی
• ارائه معاینات پزشکی و مقاومت جسمانی
• برخورداری از سلامت جسمانی و روحی
• قد شخص متقاضی باید حداقل 165 سانتی متر باشد.
• بینایی شخص متقاضی باید 10 از 10 باشد.
• تایید سلامت کامل شخص متقاضی شامل تست شنوایی، تست قلب و عروق، نوار مغز، معاینه دندان و ...
• منفی بودن تست اعتیاد

شرایط رشته خلبانی برای خانم‌ها

خانم‌ها نیز مانند آقایان می‌توانند در صورت داشتن شرایط لازم وارد رشته خلبانی غیرنظامی شوند. تنها محدودیت موجود، خلبانی نظامی است که در ایران مختص آقایان است. امروزه چندین خلبان خانم در زمینه هواپیمای مسافربری فعالیت می‌کنند، اما تعدادشان محدود است و متقاضیان زن کمتر هستند.

شرایط جسمانی برای خلبان شدن بانوان نیز مشخص است؛ حداقل قد برای خلبانی بانوان ۱۶۵ سانتی‌متر است. این معیار به منظور تضمین ایمنی و توانایی کنترل هواپیما در طول پرواز تعیین شده است. با داشتن این شرایط و آموزش لازم، خانم‌ها می‌توانند وارد حرفه جذاب و تخصصی خلبانی مسافربری شوند.

سطح بالای استرس علت متقاضی کم برای شغل خلبانی در خانم‌ها است.

چگونه خلبان جنگنده شویم؟

هواپیماهای جنگنده با هواپیماهای مسافری تفاوت زیادی دارند. سرعت و ارتفاع آنها بالاست و محیط پروازشان خاص است، بنابراین نیاز به مهارت و آمادگی ویژه دارد. خلبان جنگنده باید تمرکز، دقت و تجربه کافی داشته باشد تا شرایط پرواز سریع و دشوار را مدیریت کند.

پرواز با جنگنده‌ها، اوج هیجان و افتخار در مسیر خلبانی نظامی است.

علاقه‌مندان به خلبانی نظامی می‌توانند هر سال در ابتدای آذر در آزمون ارتش جمهوری اسلامی شرکت کنند. پس از قبولی، آموزش‌های لازم را می‌گذرانند و مهارت پیدا می‌کنند. افراد متقاضی از طریق سایت گزینش اجا ثبت‌نام می‌کنند و تنها افرادی که شرایط جسمی و سنی مناسب دارند، پذیرفته می‌شوند.

مراکز معتبر آموزش خلبانی در ایران

افراد متقاضی می‌توانند از طریق آموزشگاه‌ها دوره هواپیمای مسافربری را بگذراند. در جدول زیر مراکز معتبر آموزش خلبانی در ایران آورده شده است.

نام مرکز آموزش خلبانی	سال تأسیس	ویژگی‌ها و دوره‌ها
مرکز آموزش خلبانی ایران	1387	دوره‌های خلبانی شخصی، تجاری و فوق سبک
مرکز آرتا کیش	1381	یکی از بزرگ‌ترین مدارس خلبانی خاورمیانه؛ دارای 6 فروند هواپیما؛ ارائه همه ۴ مدرک خلبانی
مرکز آموزش مجازی فنون هوایی	1390	استفاده از فناوری‌های نوین؛ آموزش آنلاین از هر نقطه ایران
مرکز آموزش هوانوردی پارسیس	1389	دوره‌های خلبانی، دیسپچری و مهمانداری
مرکز آموزش خلبانی معراج	خصوصی	دوره‌های خلبانی و مهمانداری؛ آموزش تئوری در تهران، عملی در قزوین

هزینه خلبان شدن چقدر است؟

هزینه خلبان شدن برای دریافت مدرک خلبانی بسته به هر دوره، هزینه متفاوتی دارد. دانشجویان باید تمام دوره‌ها را به ترتیب بگذرانند، زیرا هر دوره آموزش قبلی را کامل می‌کند. این دوره‌ها شامل:

• دوره خلبانی شخصی
• آموزش خلبانی تجاری
• دوره خلبانی در شرایط آب‌وهوایی بد
• دوره آموزش دیسپچری
• دوره مهمانداری

جمع‌بندی

در این مقاله پاسخ به سؤال چگونه خلبان شویم؟ داده شد و هدف از این مقاله آشنایی شما با مراحل و قوانین این شغل رویایی است. با شرکت در آزمون سراسری یا آموزشگاه‌ها، می‌توانید مدرک خلبانی دریافت کنید و مسیر حرفه‌ای خود را در هواپیمایی آغاز کنید.

آمار نشان می‌دهد که علاقه‌مندان به خلبانی می‌توانند با آموزش صحیح وارد پردرآمد ترین شغل های صنعت هوایی شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر به وبلاگ قاصدک ۲۴ مراجعه کنید. این سایت متعلق به شرکت فرش تا عرش قاصدک کارمانیا مراجعه کنید یا با شماره تماس 02175269 در ارتباط باشید.

سوالات متداول درباره چگونه خلبان شویم؟