راهنمای علمی و عملی برای کاهش اضطراب کودکان در پرواز

چرا کودکان از پرواز می‌ترسند؟ پرواز برای بسیاری از کودکان می‌تواند حس ترسناک و ناآشنایی باشد. کودکانی که اضطراب دارند، در شرایطی مثل پرواز واکنش بیشتری از خود نشان می‌دهند. روند غلبه بر ترس در کودکان زمان‌‌برتر از بزرگسالان است؛ بنابراین بهترین کار، آمادگی ذهنی کودک و مواجهه تدریجی با ترس است. اگر به‌دنبال راهنمایی برای ایجاد یک تجربه پرواز مثبت و کاهش ترس کودکان از پرواز هستید، این مطلب از قاصدک 24 را از دست ندهید.

چرا کودکان در پرواز مضطرب می‌شوند؟

منابع علمی و کتاب‌های معتبر روان‌شناسی مانند You and Your Anxious Child نشان می‌دهند که ترس کودک از پرواز اغلب ناشی از اضطراب در مورد کنترل نداشتن، محیط جدید و اضطراب آمدن حادثه است.

کودکان معمولا در شرایط جدید پرواز که شامل نشستن طولانی، تغییر فشار هوا، و شنیدن صداهایی غیرمعمول است، دچار ترس می‌شوند. صدای بلند موتور، بسته بودن فضای کابین، و حس جدا شدن از زمین می‌تواند احساس اضطراب در کودکان ایجاد کند.

صدا، فضا و ناشناختگی؛ سه عامل مهم ترس در ذهن کودک است.

کودکانی که اضطراب دارند در شرایط جدید ممکن است واکنش غیر عادی از خود نشان دهند که خوشبختانه با کمک روش‌های روانشناختی امروزه این امر قابل کنترل است.

چگونه کودکان را برای پرواز آرام و بی‌استرس آماده کنیم؟

امروزه با روش‌‎ها و تمرین‌های ساده از قبیل آماده سازی کودک قبل از پرواز، انتخاب صندلی مناسب، بازی در طول پرواز، تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی ، تغذیه و میان وعده‎‌‌های مناسب و ... می‌توانید تجربه پرواز را برای کودکان‌ به یک تجربه لذت‌بخش و ماجراجویی تبدیل کنید.

آماده سازی کودک قبل از رزرو بلیط هواپیما

پیش از رزرو بلیط هواپیما، بهتر است چند اقدام ساده مانند تماشای ویدیو، بازی، تمرین تنفس و ... برای کاهش ترس کودک انجام دهید. تجربه نشان داده است که آماده‌سازی ذهنی کودک پیش از پرواز، نقش مهمی در کاهش اضطراب او دارد.

تماشای ویدیوهای ساده و آموزشی درباره پرواز

با دیدن کلیپ‌های کوتاه درباره سفر هوایی، کودک با فضای هواپیما، صداها و مراحل پرواز آشنا می‌شود. این آشنایی می‌تواند بخش زیادی از ترس‌های اولیه‌ کودک را کاهش دهد.

بازی فرودگاه در خانه

بازی طراحی کنید، خانه را به فرودگاه تبدیل کرده و نقش‌های مختلف را با کودک بازی کنید. این کار ذهن آن‌ها را برای ورود به فرودگاه و مواجه با هواپیما آماده می‌کند.

تمرین نفس عمیق همراه با جملات آرام‌بخش

با این عمل می‌توانید به کودک آموزش دهید در مواقع ترس، تنها با چند نفس عمیق و گفتن جملات آرام‌بخش مانند «همه‌چیز خوب پیش می‌ره» یا  «من امن هستم» احساس آرامش بیشتری داشته باشد. کارشناسان معتقدند که ایجاد حس امنیت پیش از پرواز، تأثیر مستقیمی بر کاهش اضطراب کودک دارد.

تهیه یک بسته آرامش مخصوص کودک

بسته آرامش می‌تواند شامل عروسک، هدفون، کتاب، خوراکی و هر وسیله مورد علاقه کودکان باشد. تهیه این بسته و همراه داشتن آن می‌تواند حس راحتی و امنیت بیشتری به کودک بدهد.

انتخاب صندلی مناسب برای آرامش کودک

انتخاب صندلی مناسب برای کودکان در پرواز می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب آن‌ها کمک کند. در ادامه شما را با بهترین صندلی هواپیما هنگام سفر با کودک آشنا می‌کنیم:

ردیف جلوی کابین (Bulkhead Seats)

صندلی ردیف جلوی کابین، پشت دیوار جدا کننده کلاس‌ها قرار دارد. فضای پای بیشتری دارد؛ بنابراین کودک به راحتی می‌تواند پای خود را دراز کرده و وسایل خود را قرار دهد. با انتخاب این صندلی، فضای روبه‌رو خالی است و خبری از صندلی جلویی نیست؛ بنابراین کودک نمی‌تواند به آن لگد بزند و فضای بیشتری برای آرامش و راحتی خواهد داشت.

برخی از ایرلاین‌ها برای نصب باسینت (سبد خواب نوزاد) در پروازهای طولانی، صندلی ردیف جلوی کابین را فقط به خانواده‌های دارای نوزاد می‌دهند.

صندلی نزدیک بال هواپیما

بال هواپیما کمترین تکان و لرزش را نسبت به قسمت‌های دیگر هواپیما دارد. این قسمت برای کودکانی که از لرزش و تکان هواپیما می‌ترسند بهترین انتخاب است.

صندلی کنار پنجره برای کودک

با انتخاب صندلی کنار پنجره می‌توانید کودک خود را با تماشای بیرون سرگرم کنید و ترس آن‌ را کاهش دهید. همچنین این صندلی برای تکیه دادن و خوابیدن نیز گزینه مناسبی است.

صندلی نزدیک سرویس بهداشتی

اگر کودک شما اغلب از سرویس بهداشتی زیاد استفاده می‌کند، انتخاب صندلی نزدیک سرویس بهداشتی نیز می‌تواند برای شما مفید باشد.

طبق قوانین بین‌المللی هوانوردی، کودکان زیر ۲ سال باید روی صندلی مخصوص یا روی پای والدین بنشینند.

ایده‌های سرگرمی و بازی در طول پرواز

حواس‌پرتی و همراهی با فعالیتی لذت‌بخش می‎‎‎‎‎‎‎‎‎تواند باعث کاهش ترس کودکان در حین پرواز شود. همراه داشتن وسایل زیر می‌تواند برای ساعتی کودک شما را سرگرم کند:

1. سرگرمی‌های آرام و خلاقانه: وسایلی مانند نقاشی و رنگ‌آمیزی، استیکرها و دفتر برچسب، کتاب‌های تصویری، دفتر مشق پاک‌شونده و ... می‌تواند کودکان را سرگرم کند.
2. بازی‌های جمع‌وجور: همراه داشتن بازی‌هایی مانند پازل‌های مغناطیسی، لِگو یا بلاک کوچک، بازی با کارت، عروسک انگشتی یا کوچک و ... نیز می‌‎تواند مفید باشد.
3. سرگرمی دیجیتال: دانلود فیلم یا انیمیشن مورد علاقه، اپلیکیشن‌های آموزشی یا تعاملی، قصه‌های صوتی و ... نیز مفید هستند.
4. بازی‌های بدون وسیله (مناسب برای کودکان بالای ۳ سال): "حدس بزن به چی فکر می‌کنم"، "من چی دیدم؟"، داستان‌سازی نوبتی، بازی‌های دست‌ورزی  و ... نیز برای کودکان جالب و سرگرم کننده است.

تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی فوری

همان‌طور که گفته شده کودکان در هنگام پرواز ممکن است دچار ترس، گریه و یا حتی در مواقعی حملات وحشت‌زده شوند. می‌توانید از روش‌های ساده و موثر زیر برای آرام کردن آن‌ها استفاده کنید:

تنفس بادکنکی (Balloon Breathing)

تنفس بادکنکی مناسب کودکان 3 تا 10 سال است. در این روش به کودک بگویید از بینی تنفس کند و تصور کند شکمش یک بادکنک است. سپس به آرامی از دهان نفس را بیرون دهد.

دست کودک را روی شکمش بگذارید و بگویید تصور کند با هر بار عمل دم و بازدم این بادکنک بزرگ و کوچک می‌شود. این حرکت را 4 تا 5 بار با فاصله انجام دهید تا کودک به آرامش برسد.

آمار نشان می‌دهد که بیش از ۶۰٪ کودکان در طول پرواز دچار اضطراب و ترس می‌شوند.

تنفس جادویی با انگشت (Five Finger Breathing)

 تنفس جادویی با انگشت مناسب کودکان ۵ تا ۱۲ سال است. در این روش انگشت اشاره کودکان را روی کف دست دیگرش بگذارید. به او بگویید با هر عمل دم انگشت خود را به سمت بالا و با هر بازدم، انگشت را به سمت پایین حرکت دهد.

کودک باید این حرکت را برای تمام 5 انگشت خود انجام دهد. با این حرکت کودک به تمرکز ذهنی می‌رسد و اضطراب او فوری کاهش پیدا می‌کند.

تکنیک "بوییدن گل، فوت کردن شمع"

تکنیک "بوییدن گل، فوت کردن شمع" مناسب برای سنین 4 تا 8 است. در این روش به کودک بگویید تصویر ذهنی برای خود بسازد که گل خوشبویی در دست دارد. گل را بو کند و نفس عمیقی از بینی بکشد.

سپس تصور کند شمعی روشن در دست دارد و با بازدم خود آن را فوت کند. این عمل دم و بازدم و حرکات نمایشی ترس کودکان را کاهش می‌دهد.

فشار دادن اشیاء نرم (مثل عروسک یا توپ ضد استرس)

اشیاء نرمی مانند عروسک و توپ به کودک بدهید و از او بخواهید با دست آن را فشار دهد. به کودک آموزش دهید 3 ثانیه آن شی را فشار دهد، سپس رهایش کند. این حرکت را 3 تا 5 بار تکرار کند. اگر در این حین به کودک بگویید نفس عمیق نیز بکشد در روند سرعت کاهش اضطراب موثرتر است.

تصویرسازی مثبت (Visual Imagery) 

از کودک خود بخواهید چشم‌هایش را ببندد. با صدای آرام تصویر دلپذیر و مورد علاقه کودک مانند خانه مادربزرگ، ساحل، پارک و ... را توصیف کنید. این روش باعث حواس‌پرتی و آرامش کودک می‌شود.

با استفاده از تخیل، کودک را به دنیایی امن و دل‌نشین ببرید.

تغذیه و میان وعده‎‌‌های مناسب برای کودک

تغذیه مناسب در طول پرواز نیز در کاهش اضطراب کودک موثر است. نکات کلیدی در تغذیه کودکان در پرواز:

1. غذاهای سبک و سالم: استفاده از ساندویچ‌های خانگی، سبزیجات، میوه‌های تازه، ماست، پوره میوه و ... می‌تواند انتخاب مناسبی برای کودکان باشد.
2. اجتناب از غذاهای پرچرب و سنگین: خوردن غذاهای چرب باعث حالت تهوع و مشکلات گوارشی می‌شود. این حال بد می‌تواند ترس و اضطراب کودک را تشدید کند.
3. نوشیدنی‌های مناسب: آب، آبمیوه‌های طبیعی، شیر گرم در حین پرواز مناسب است. نوشیدنی‌های شیرین و گازدار می‌تواند باعث افزایش اضطراب و بی‌قرای کودک شود.
4. میان وعده‌های سالم: استفاده از آجیل، میوه‌های خشک، بیسکویت‌های سبوس‌دار و ... می‌تواند در کاهش اضطراب کودک موثر باشد. همچنین جویدن آدامس هنگام برخاستن و فرود هواپیما به کاهش فشار گوش کودک کمک می‌کند.

سعی کنید حتما وعده‌های غذایی کودک را در فواصل مناسب به او بدهید تا از احساس گرسنگی و بی‌قراری کودک جلوگیری کنید.

نحوه برخورد با حملات اضطراب کودک در حین پرواز

نحوه برخورد شما با حملات اضطراب کودک نیازمند این است، که شما آمادگی لازم را داشته باشید و بتوانید با آرامش به کودک خود کمک کنید. در ادامه شما را با برخی از نکات آشنا می‌سازیم:

• با صدایی آرام و اطمینان‌بخش صحبت کنید.
• در هنگام ترس این اطمینان را به کودک بدهید که پیش او هستید و همه چیز تحت کنترل شما است.
• پشت سر کودک را به آرامی ماساژ دهید.
• همراه کودک عمل دم و بازدم را انجام دهید.
• در هنگام مواجه با اضطراب کودک به او فضا بدهید ولی تنهایش نگذارید.
• کودک را در آغوش بگیرید و نوازشش کنید.
• با کودک درباره پرواز صحبت کنید و از پنجره فضا را به او نشان دهید و تصویر رویایی از حرکت روی ابرها برایش بسازید.
• در صورت نیاز از مهمان‌دار بخواهید جای شما را تغییر دهد و یا فضای خلوتی در اختیارتان قرار دهد.

مدیریت خواب و استراحت در پرواز

مبحث مدیریت خواب و استراحت نیز نقش مهمی در کاهش ترس کودکان از پرواز و تجربه یک سفر هوایی آرام و بدون اضطراب دارد. نکات کاربردی برای مدیریت خواب کودک هنگام پرواز عبارتند از:

1. زمان پرواز را هوشمندانه انتخاب کنید: سعی کنید پروازهایی را انتخاب کنید که با زمان خواب کودک شما هم‌زمان باشد. مثلا انتخاب پروازهای شب یا عصر که با خواب کودک شما مطابقت دارد، انتخاب مناسبی است.
2. وسایل خواب آشنا را همراه ببرید: همراه داشتن وسایل کودک مانند پتوی مورد علاقه، عروسک یا بالش کوچک، چشم‌بند و ... به خواب راحت کودک شما کمک می‌کند.
3. کاهش تحریک محیطی: استفاده از صداگیر، هدفون کودکانه با موسیقی آرامش‌بخش، خاموش یا کم‌نور کردن نمایشگرها و ... نیز در کیفیت خواب کودک موثر است.
4. خوراکی سبک قبل از خواب: سعی کنید از خوراکی‌های دارای قند و محرک‌پذیر خودداری کنید. استفاده از غذا و میان‌وعده سبک در آرامش کودک قبل از خواب موثر است.

خوابیدن کودک موقع بلند شدن یا نشستن هواپیما ممکن است باعث گوش‌درد شود، بنابراین بهتر است در این زمان‌ها بیدار باشد.

جمع بندی و چک‌لیست والدین برای سفر بدون استرس

با کمی آگاهی و آمادگی، می‌توانید تجربه پرواز را برای کودک و خودتان لذت‌بخش‌تر کنید.

مرحله	اقدامات پیشنهادی
قبل از پرواز	صحبت با کودک درباره پرواز، استفاده از کتاب یا انیمیشن آموزشی، آماده‌کردن وسایل آرام‌بخش (پتو، عروسک، هدفون)، انتخاب زمان پرواز مطابق با خواب کودک
وسایل همراه	خوراکی سبک و سالم، آب یا پستانک برای کاهش فشار گوش، سرگرمی ساکت و قابل حمل (رنگ‌آمیزی، کتاب)، لباس راحت و چندلایه
در طول پرواز	بیدار نگه‌داشتن کودک هنگام برخاستن/نشستن، استفاده از تنفس عمیق یا لمس آرام برای آرام‌سازی، حفظ آرامش در برابر بی‌قراری کودک، درخواست کمک از مهماندار در صورت نیاز

جمع‌بندی

هدف این مقاله، ارائه راهکارهای عملی برای کاهش اضطراب و ترس کودکان از پرواز است. کودکان معمولا از چیزهایی که برای آن‌ها آشنا نیست، می‌ترسند. صداهای غیرمعمول هواپیما، فضای جدید می‌تواند در ذهن کودک تهدید تلقی شود. برای جلوگیری ترس کودکان از پرواز باید والدین و کودک آمادگی کامل را داشته باشند.

اگر قصد سفر با کودکتان را دارید، می‌توانید به سایت قاصدک 24 متعلق به شرکت فرش تا عرش قاصدک کارمانیا مراجعه کنید. هم‌چنین پشتیبانی شبانه‌روزی با شماره تماس 02175269 همراه شما است.

سوالات متداول درباره ترس کودک از پرواز