معرفی صنایع دستی تبریز

صنایع دستی تبریز چیست؟ صنایع دستی هر شهر نشانی از آداب و فرهنگ آن شهر دارد. تبریز این شهر تاریخی و کهن، هنرها و صنایع دستی متنوعی دارد که به راحتی می‌توانید از این شهر به یادگار برای خود و عزیزانتان ببرید. برای شناخت صنایع دستی تبریز همراه وبلاگ قاصدک 24 باشید.

صنایع دستی تبریز چیست؟

 تبریز شهری بزرگ در شمال‌غربی کشور ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است. این شهر لقب سومین کلان‌شهر کشور را به خود داده است. تبریز هم مانند شهرهای دیگر کشور صنایع دستی و وسایل تزیینی مهمی دارد که از فرهنگ و تاریخ آنجا نشات گرفته‌اند. شهر تبریز با قدمت بسیار جزو مهمترین مراکز صنایع دستی ایران به شمار می‌‎آید و همچنین هنرمندان و صنعتگران بسیاری دارد. نمایشگاه صنایع دستی تبریز هر ساله در شهر تبریز برگزار می‌شود.

آدرس اداره صنایع دستی تبریز روی نقشه: (نمایش روی نقشه)

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی تبریز

 فرش تبریز

 قالی بافی، صنعتی معروف در شهر تبریز است که قدمت قالی بافی در این شهر به دوره صفویه باز می‌گردد. همچنین تبریز جزو قدیمی‌ترین مراکز بافت فرش دستباف دنیا قرار گرفته است. پشم و ابریشم مهم‌ترین مواد استفاده شده در بافت فرش تبریز هستند که ابریشم را از خراسان و پشم را از ماکو تهیه می‌کنند.

تبریز جزو قدیمی‌ترین مراکز فرش دستباف دنیا است.

از مهم‌ترین ویژگی‌های فرش تبریز نرم، بادوام بودن و تنوع بسیار آن است. علاوه بر فرش‌های زیبا قالیچه و تابلو فرش‌های بسیار جذاب و دست بافتی در اغلب فروشگاه‌های فرش این شهر دیده می‌شود. مهم‌ترین و زیباترین طرح فرش‌های تبریز متعلق به طرح‌های اسلیمی ترنج‌دار، مستوفی، اسلیمی‌ لچک‌دار، نقش ماهی یا هراتی، ترنج، طرح درختی، گلدانی، طرح باغی، طرح باغی یا گلستانی، طرح شکارگاه و مینا خانی است.

سوزن دوزی تبریز

 سوزن دوزی از صنایع دستی کهن تبریز محسوب می‌شود. این هنر در 50 کیلومتری غرب تبریز در ممقان رایج است. امروزه در سوزن دوزی ابریشم مصنوعی جای ابریشم طبیعی را گرفته است.

چرم تبریز

نام شهر تبریز با چرم پیوندخورده است و تبریز به عنوان پایتخت چرم ایران نامیده شده است. اولین کارخانه چرم‌سازی در کشور سال ۱۳۰۸ در این شهر افتتاح شده است. تولیدات چرمی تبریز به دلیل کیفیت بالا شهرت جهانی پیدا کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. کارخانه‌های چرم‌دوزی این شهر محصولاتی مانند کیف، کفش و انواع لباس‌های چرمی تولید می‌کنند و همچنین کفش‌های دست‌دوز تبریز طرفداران بسیاری در تمام دنیا دارد. این صنایع دستی با ارزش در آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. کارگاه‌ها و کارخانه‌های تبریز بخش عظیمی از چرم کشور را تولید می‌کنند.

تبریز به عنوان پایتخت چرم ایران نامیده شده است.

گلیم‌ بافی تبریز

گلیم به نوعی روانداز گفته می‌شود و گلیم‌بافی مانند قالی‌بافی از صنایع دستی مهم شهر تبریز است. در گذشته گلیم را از پشم چهارپایان می‌بافتند و از آن برای روانداز زمین و اسب‌ها استفاده می‌کردند. گلیم بافی تاریخچه‌ای قدیمی در این شهر دارد. طرح و نقش‌های زیبایی در بافت گلیم به کار می‌رود که عبارت‌اند از:

• اشکال هندسی سه گوش
• اشکال هندسی چهارگوش
• اشکال هندسی لوزی
• انواع ترمه
• گل
• بوته
• طرح حیوانات اهلی و درنده

نقره کاری تبریز

 از دیگر هنرها و‌ صنایع دستی استان تبریز هنر اصیل نقره‌کاری است. با توجه به افزایش قیمت نقره در سال‌های اخیر این محصول همچنان طرفداران بسیاری دارد. نقره‌کاری مربوط به دوره ساسانیان است. پرس کاری، چکش کاری، خم کاری و ریخته گری از مراحل ساخت لوازم نقره محسوب می‌شود. این هنر کاربردی در سال 1915 از ترکیه به آذربایجان شرقی رسیده است. بیشترین استفاده از هنر نقره کاری در این شهر بر روی تسبیح هایی از جنس عناب، هسته میوه آووکادو، آبنوس، چوب یُسِرو سندلوس دیده می‌شود. نقره‌کاران تبریز بسیار ماهر و توانا هستند و اشیا و ظروف نقره‌ای بسیار زیبایی توسط هنر آن‌ها ساخته می‌شود. از جمله وسایلی که با نقره کاری ساخته می‌شود، می‌توان به قاب عکس، زیورآلات، ظروف کاربردی، آینه و شمعدان و ظروف کاربردی اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: خانه های تاریخی تبریز

هنر سفالگری و سرامیک تبریز

سفالگری، وسایل سفالی و سرامیکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی شهر تبریز هستند. ظروف سفالی اعمم از بشقاب، فنجان، نعلبکی، قوری، کاسه، قندان، پارچ آب و ….همگی به صورت سنتی ساخته می‌شوند. از خاک سفید به عنوان تزیین وسایل سفالی می‌توان استفاده کرد همچنین با به کار بردن این خاک در مراحل مشبک کاری، نقاشي، برجسته كاري، كنده كاري سفال‌ها، زیبایی آن‌ها دو برابر خواهد شد. از زیباترین و مشهورترین سفال‌های جهانی می‌توان به سفال تبریز اشاره کرد که قدمتی طولانی دارد. شهرستان مرند استان آذربایجان شرقی به عنوان مرکز سفالگری با خاک سفید و همچنین سرامیک‌سازی کشور معروف شده است.

وسایل سفالی و سرامیکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی شهر تبریز هستند.

ورنی تبریز

 ورنی به نوعی از روانداز یا زیر انداز که جنس آن از پنبه، پشم، کنف یا ابریشم است گفته می‌شود. یکی دیگر از کاربردهای ورنی استفاده از آن در تهیه پشتی است. نام دیگر این گلیم عشایری سوماک است و در لیست صنایع دستی خاص تبریز قرار گرفته است. برای بافت این دست بافت زیبا بیشتر از طرح‌های هندسی، پیچ بافی یا جناغی در رنگ‌های سفید، آبی روشن، لاکی، سرمه‌ای و پیازی استفاده می‌شود. در فصل قشلاق عشایر تبریزی ورنی بافی به اوج خود می‌رسد. بهترین نوع ورنی به ورنی‌هایی اختصاص دارد که از ابریشم تهیه شده‌اند زیرا آن‌ها سبک‌تر، کم حجم‌تر، ظریف‌تر و زیباتر از دیگر ورنی‌ها هستند. این صنایع دستی کاربردی مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته است.

نگارگری تبریز

قدمت نگارگری به دوره ایلخانان در تبریز باز می‌گردد و در این دوره این هنر کهن و اصیل در شهر تبریز رواج یافته و امروزه از بهترین نوع صنایع دستی آن محسوب می‌شود و در بیشتر موزه های تبریز به معرض نمایش گذاشته شده است. با استفاده از نگارگری می‌توان بر روی سطوح مختلفی از جمله کاغذ، بوم و یا دیوار طرح‌های زیبایی خلق کرد.

منبت‌ کاری تبریز

 منبت کاری به نوعی از حکاکی و کنده‌کاری روی چوب گفته می‌شود. بی‌شک شهر تبریز بیشترین آثار منبت‌کاری را در دل خود جای داده و هنر منبت‌کاری جزو مهم‌ترین صنایع دستی آن به شمار می‌رود. از آنجایی که منبت‌کاری هنر ظریف و زیبایی است و محصولات آن بسیار با ارزش هستند در ساخت آن دقت زیادی احتیاج است. اسلیمی، ختایی، گل و مرغ از مهم‌ترین طرح و نقش‌های استفاده شده در منبت‌کاری هستند. باید به این نکته توجه کرد که هر چقدر چوب محکم‌تر باشد منبت‌کاری وسایل  بادوام و زیباتر خواهند شد. از جمله محصولاتی که منبت‎کاری را روی آن‌ها می‌توان استفاده کرد عبارت‌اند از:

1. منبت کاری آینه و کنسول
2. منبت کاری مبل
3. منبت کاری سرویس خواب
4. منبت کاری بوفه
5. و….

سبد بافی تبریز

از سالیان دور رشته سبدبافی و محصولات آن در تبریز رونق بسیاری داشته‌اند. سبد بافی از صنایع دستی ارزشمند شهر تبریز است که نام آن سال 1394 در لیست میراث ملی کشور ثبت شده است. سبدها را از چوب ظریف موسون یا ساقه گندم می‌سازند و برای تزیین آن‌ها از رنگ طبیعی استفاده می‌کنند. سبدها که سایزهای متفاوتی دارند برای حمل نان یا میوه تهیه می‌شوند و بیشتر آن‌ها جنبه تزیینی و ارزش هنری دارند. در روستای کشکسرای مرند استان آذربایجان شرقی تعداد بسیاری از مردم به علت وجود مزارع وسیع  گندم به این هنر زیبا مشغول هستند. به گردشگرانی که به تبریز سفر می‌کنند پیشنهاد می‌شود خرید این یادگار زیبا را از دست ندهند.

قلم زنی روی مس تبریز

قلم زنی از دیگر هنرهای دیرینه رواج یافته در شهر تبریز است و ظروفی که توسط قلم زنی ساخته می‌شوند از محبوب‎ترین صنایع دستی این شهر حساب می‌شوند. قلم زنی توسط  قلم با ضربه‌ی چکش  بر اشیای فلزی به وجود می‌آید. میزان ضربه‌ای که روی اشیا زده می‌شود وابسته به عمق نقش‎های بکار رفته است. مس، نقره، طلا، برنج از جمله لوازم فلزی هستند که با قلم زنی می‎توان نقش و طرح‌های زیبایی روی آن‌ها ایفا کرد. در انتهای کار قلم‌زنی با استفاده از روغن جلای سیاه برای نشان دادن خط‌های تیره و مشخص روی ظروف پوشیده می‌شود.

معرق کاری تبریز

قدمت معرق‌کاری کاشی و موزاییک در شهر تبریز به دوره سلجوقیان برمی‌گردد. انواع چوب، صدف، فلزات، کانی‌ها، استخوان و … در هنر معرق‌کاری به کار گرفته می‌شود. مردم شهر تبریز این هنر تماشایی را بیشتر در تزیین مساجد و ساختمان‌ها به کار می‌برند. در آخر کار برای زیباتر شدن ظروف ساخته شده توسط معرق‌کاری به آن‌ها ماده‌ای به نام پلی استر می‌زنند. این هنر که امروزه جزء برترین صنایع دستی شهر تبریز شده، می‌تواند سوغاتی خوب برای گردشگران این شهر باشد. تابلوهای کوچک که در آن‌ها معرق‌کاری استفاده شده بهترین نمونه از صنایع دستی خاص و ماندگار شهر تبریز هستند.

بیشتر بخوانید: سوغات ایران

تابلوهای ترام سنگ تبریز

تابلو‌های ترام سنگ در فهرست جدیدترین صنایع دستی شهر تبریز وجود دارد که طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است. شخصی که برای اولین بار این هنر خاص را خلق کرد صابر اصغری نام دارد که خود در زمینه طراحی تابلوهای ترام بسیار موفق است. در تابلوهای ترام تصویری از اشخاص معروف و محبوب توسط هنرمندان طراحی می‌شود. بهترین نمونه‌‌ی این تابلوها در پارک مفاخر یکی از بهترین پارک های تبریز به نمایش گذاشته شده است.

پارچه بافی تبریز

هنر پارچه بافی هنری مشهور در شهر تبریز است. نوعی از پارچه که به کلاقه‌اى معروف است در این شهر تولید شده و رنگرزی آن توسط چاپ باتیک انجام می‌شود. این پارچه فقط در استان آذربایجان شرقی تهیه و تولید می‌شود و در دیگر مناطق کشور دیده نمی‌شود. در صنعت پارچه بافی برای تزیین  انواع لباس، شال و روسری، کیف، رومیزی، روتختی و تابلو‌های دیواری از چاپ باتیک استفاده می‌شود. رنگ‌های استفاده شده در پارچه بافی رنگ‌های گیاهی هستند که این رنگ‌ها شامل موارد زیر است:

• روناک
• اسپرک
• پوست انار
• زردچوبه 

جاجیم تبریز

 جاجیم دست‌بافت عشایر شهر تبریز از پرطرفدارترین و محبوب‌ترین صنایع دستی این شهر محسوب می‌شود. نخ‌های رنگی و ظریف پشمی و پنبه‌ای که در بافت جاجیم‌ها استفاده می‌شود به این زیرانداز جلوه‌ای زیباتر داده است. جاجیم محافظی خوب در برابر سرما شناخته شده است. نمونه‌ای خاص از جاجیم به جاجیم موج تعلق دارد که درون آن طرح و نقشی ندارد این نوع از جاجیم در بیشتر فروشگاه‌های فرش و گلیم تبریز موجود است و مسافران به راحتی می‌توانند آن را خریداری کنند. در طراحی بیشتر جاجیم‌ها نقش‎های هندسی بکار رفته است ولی طرح‌های دیگری هم درون آن‌ها بکار می‌رود که از جمله آن‌ها:

1. چهار گل
2. خشتی
3. پنجه‌ای
4. گل آفتابگردان 

قرمز، سبز، سیاه و آبی از خاص‌ترین رنگ‌های استفاده شده درجاجیم‌ها است.

نمد بافی تبریز

نمد بافی  علاوه بر شهر تبریز در دیگر شهرهای ایران نیز رونق دارد. این بافته سنّتی که توسط پشم تولید می‌شود از جمله صنایع دستی محبوب میان گردشگران شهر تبریز است. از بهترین موادی که می‌توان در نمد بافی به کاربرد پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است. کلاه نمدی، پالتو، زیرانداز، روانداز و…. از جمله تولیدات صنعت نمد بافی است.

صنایع دستی تبریز را از کجا بخریم؟

فروش بیشتر صنایع دستی یک استان و یا منطقه از ایران سبب ارزش گرفتن آن صنایع دستی می‌شود. شهر تبریز به دلیل گردشگران بسیاری که دارد صنایع دستی آن دارای اهمیت و ارزش زیادی است و بازار صنایع دستی تبریز از محبوبیت بالایی برخوردار است. اگر به این شهر سفر کردید و می‌خواهید صنایع دستی این شهر را خریداری کنید می‌توانید به مراکز خرید تبریز سری بزنید.

نام و آدرس مراکز خرید تبریز

نام مرکز خرید	آدرس
بازار بزرگ تبریز	آذربایجان شرقی، تبریز، بازار بزرگ تبریز (نمایش روی نقشه)
بازار کفاشان	آذربایجان شرقی، تبریز، بازار، خیابان جمهوری اسلامی، خیابان دارایی (نمایش روی نقشه)
خانه سفال تبریز	آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان شمس تبریزی، ایستگاه گرو، کوچه صرافلار، پلاک ۱۰۰(نمایش روی نقشه)

جمع بندی

در این مطلب سعی کردم صنایع دستی تبریز را به شما معرفی کنم تا با فرهنگ و آداب این شهر تاریخی و کهن بیشتر آشنا شوید و در هنگام سفر به شهر تبریز برای خود و عزیزانتان سوغاتی هدیه ببرید. اگر قصد سفر به تبریز را دارید می‌توانید با تهیه بلیط قطار تبریز از سایت قاصدک 24 به این شهر زیبا سفر کنید.

سوالات متداول درباره صنایع دستی تبریز