آداب و رسوم مردم مازندران؛ سفری به دل فرهنگ بومی شمال ایران

آیا با آداب و رسوم مردم مازندران آشنا هستید؟ این منطقه خوش آب‌وهوا که در دل رشته کوه البرز و سواحل زیبای دریای خزر قرار دارد، دارای سنت‌های کهن و فرهنگ غنی بسیاری است. آداب و رسوم مردم مازندران بازتابی از تاریخ و باورهای مردمان این دیار است. در این راهنما، شما را با سنت‌های ارزشمند مردم مازندران آشنا خواهیم کرد که نسل به نسل منتقل شده‌اند. پس تا پایان این مطلب همراه قاصدک 24 باشید.

آیین قاشق‌زنی در مازندران؛ صدای خاطره‌ها

مراسم قاشق‌زنی یکی از آیین‌های سنتی ایران است که در شب‌های چهارشنبه‌سوری اجرا می‌شود. این مراسم با فرهنگ و قوانین خاصی در مازندران برگزار می‌شود. در مازندران نیز مانند تمام مناطق ایران، قاشق‌زنی توسط دختران و پسران جوان انجام می‌شود.

مردم معتقدند که این رسم برای دور کردن بدی‌ها و دعوت به خیر و برکت در سال نو است.

در این آیین، جوانان چهره خود را با چادر یا شال محلی می‌پوشانند تا شناخته نشوند. آن‌ها با در دست داشتن قاشق و کاسه‌ی فلزی یا مسی، شبانه به درب خانه‌های همسایه‌ها می‌روند و کاسه یا قابلمه را به زمین یا به در می‌کوبند.

مراسم قاشق‌زنی در برخی روستاهای مازندران با نواهای محلی و آواز همراه است.

صاحبخانه پس از شنیدن صدا باید مقداری تنقلات مانند آجیل، شیرینی، شکلات، یا خوراکی‌های محلی مانند برنجک یا نان محلی در ظرف قاشق‌زن‌ها بریزد و آن‌ها پس از گرفتن هدیه، محل را ترک می‌کنند.

روزه‌سری در مازندران؛ آیینی پنهان با رازهای نانوشته

طبق نظر منابع محلی و پژوهش‌های مردم‌نگاری، روزه‌سری یکی از سنت‌های زیبا و معنوی بوده که به مناسبت اولین روزه‌داری کودکان در مازندران برگزار می‌شود. این مراسم در ماه مبارک رمضان به منظور تشویق کودکان به روزه‌داری اجرا می‌شود.

آیین روزه‌سری با ایجاد خاطرات مثبت از روزه‌داری، کودکان را به ادامه این فریضه الهی ترغیب می‌کند.

در این مراسم خانواده‌ها به کودکان روزه اولی، هدایایی اهدا می‌کنند. این هدایا به عنوان پاداش برای تلاش کودکان روزه‌دار و ورود آن‌ها به مرحله جدیدی از از رشد معنوی است.

سایر رسوم رمضان در مازندران

1. سحرخوانی
2. افطاری‌های ساده
3. ختم قرآن
4. پخت حلوا در میلاد امام حسن مجتبی (ع)

جشن مردگان در مازندران؛ سنتی به وسعت احترام و یاد

آیین جشن مردگان در مازندران ریشه در اعتقادات پیش از اسلام مردم دارد و در زبان محلی به این مراسم "پَیلَه وا" یا "مردگان‌سرا" نیز گفته می‌شود. آمار نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد مردم مناطق کوهستانی و روستاهای مازندران این جشن را برگزار می‌کنند.

آیین جشن مردگان معمولاً در فصل پاییز و زمستان برگزار می‌شود.

این مراسم در فصل پاییز و زمستان، در شب یلدا، ایام خاص مذهبی یا جمعه آخر سال برگزار می‌شود. در این مراسم، مردم فعالیت‌های زیر را انجام می‌دهند:

• بر بام خانه یا در حیاط، آتش روشن می‌کنند این کار را به منظور راهنمایی ارواح انجام می‌دهند.
• مردم آش، حلوا، یا شیرینی محلی به عنوان نذری می‌پزند و آن را به نیت شادی روح اموات پخش می‌کنند.
• مزار مردگان را تمیز می‌کنند و بر سر قبر آن‌ها شمع روشن می‌کنند.

مردم مازندران معتقدند اگر به مردگان احترام گذاشته نشود، ممکن است باعث بدبیاری، بیماری یا بی‌برکتی در سال آینده شوند. هدف از این مراسم احترام به ارواح درگذشتگان و یادبود آن‌ها است.

نوروز ماه؛ بهار دوم مازندران در دل تابستان

مراسم نوروز ماه یکی از آیین‌های سنتی و کهن در مازندران است که ریشه در فرهنگ کشاورزی مردم دارد. این مراسم با مراسم عید نوروز متفاوت است و در اواسط تابستان و  اواخر تیر تا اوایل مرداد ماه برگزار می‌شود.

واژه‌ی "نوروز ماه" به معنی نوروزِ ما یا نوروز محلی است.

ویژگی‌ها و آداب مراسم نوروز ماه

1. این مراسم معمولا از ۲۷ تیرماه تا اوایل مرداد ماه برگزار می‌شود.
2. در این مراسم مانند چهارشنبه سوری مردم در شب‌ نوروز ماه آتش روشن می‌کنند.
3. مردم در این شب آوازهای محلی را با گویش شیرین مازندرانی می‌خوانند.
4. در این شب آیین خوان‌ها به نقالی، نمایش‌های سنتی و طنزهای محلی می‌پردازند.
5. غذاهایی مانند شیش‌انداز، نون‌تنبور و انواع خورش‌های بومی طبخ می‌َشود.
6. بین خانواده‌ها و اهالی روستا دید و بازدید صورت می‌گیرد.
7. در این مراسم ورزش سنتی کشتی لوچو همراه با جشن نوروز ماه برگزار می‌شود.

مناطق برگزاری مراسم نوروز ماه

• ساری
• قائم‌شهر
• بهشهر
• نکا
• سوادکوه
• دودانگه و چهاردانگه

آیین تیرماه سیزده و ورف‌چال در مازندران؛ تقویم طبیعت و نیایش

آیین تیرماه سیزده و ورف‌چال بیشتر در مناطق کوهستانی مازندران مانند لاریجان آمل و بخش‌هایی از کلاردشت و نور برگزار می‌شود. این مراسم معمولا در روز سیزدهم تیرماه اجرا می‌شود. در این مراسم مردم برف تابستانی را در چاله‌هایی که در کوه به وجود آوردند ذخیره می‌کنند.

«ورف‌چال» به گودالی در ارتفاعات کوهستان گفته می‌شود.

آیین تیرماه سیزده و ورف‌چال به این صورت است که مردم صبح زود به کوه می‌روند و گودال‌ها را پر از برف می‌کنند و روی آن را می‌پوشانند. مردم در تابستان برای مراسم عزاداری امام حسین (ع) یا درمان بیماران از آن‌ها استفاده می‌کنند.

مراسم تولد نوزاد در فرهنگ مازندرانی

مراسم تولد نوزاد در هر کدام از مناطق ایران با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود. این مراسم با توجه به فرهنگ بومی، اعتقادات مذهبی، و سنت‌های قدیمی مردم انجام می‌شود که در ادامه شما را با مراسم تولد نوزاد در مازندران آشنا می‌کنیم.

موسیقی، غذا و نیایش؛ روایت جشن تولد نوزاد در دل روستاهای مازندران

مراسم تولد نوزاد در مازندران

• جشن تولد نوزاد (گهواره‌بُرون یا گهواره‌برون)

مراسم گهواره‌بُرون معمولا در روز هفتم، چهلم یا صد روزگی نوزاد برگزار می‌شود. در این مراسم کودک را در پارچه‌های رنگی یا گلدوزی‌شده می‌پیچند و گهواره آن را تزیین می‌کنند. این مراسم با آوازهای محلی برگزار می‌شود و از مهمان‌ها با شیرینی‌های محلی، آش، برنج، و گوشت پذیرایی می‌کنند.

• دادن هدیه یا "قدم نوزاد"

زمانی که نوزاد متولد می‌شود، بستگان و همسایه‌ها هدایایی مانند لباس نوزاد، پول، طلا یا اشیای زینتی کوچک را به نوزاد می‌دهند.

• نام‌گذاری نوزاد

در گذشته برای تعیین نام نوزاد با بزرگان خانواده یا محل مشورت می‌شد.

• پخت آش نوزاد

برخی از مناطق مازندران، برای سلامتی نوزاد آش نوزاد یا آش پشت‌پا پخته می‌شود.

• اعتقادات محلی و مذهبی

کنار گهوار نوزاد معمولا آیات قرآنی برای حفاظت از کودک قرار می‌دهند.

• موسیقی و شعر محلی

در مناطق روستایی مازندران، زنان محلی آوازه‌های محلی برای نوزاد می‌خوانند که مضمون آن زندگی خوب و سلامتی برای کودک است.

جشن عروسی مازندرانی؛ از بوی برنج تا صدای دایره

مطالعات گسترده نشان می‌دهد که آداب و رسوم مردم مازندران نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی این دیار دارد. یکی از زیباترین سنت‌های مازندران را می‌توان به جشن عروسی این منطقه اختصاص داد، این مراسم با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود.

پوشش سنتی، غذاهای محلی و آیین‌های کهن؛ مراسم عروسی در فرهنگ مازنی

مراسم عروسی در مازندران

• خواستگاری (پَیسَه‌واژ)

در مراسم خواستگاری داماد با بزرگان فامیل به خانه عروس می‌رود.

• نامزدی و بله‌برون

پس از رضایت خانواده‌ها، مراسمی با حضور اقوام برگزار می‌شود که در آن مهریه، شیربها، زمان عقد و عروسی مشخص می‌شود.

• گَه‌گیرون (دعوت عروسی)

نزدیکی جشن عروسی، شخصی به نام گه‌گر اقوام را به جشن عروسی دعوت می‌کند.

• حمام‌بردن عروس و داماد

یک روز قبل از عروسی، عروس و داماد را با شادی و موسیقی محلی به حمام می‌برند.

• حنابندان

جشن حنابندون یک روز قبل از عروسی انجام می‌شود. در این مراسم دست و پای عروس را حنا می‌زنند و زنان با لباس‌های محلی به رقص و شادی می‌پردازند.

• روز عروسی (عروسی‌وَرز)

جشن عروسی با حضور اکثر اقوام برگزار می‌شود و از مهمان‌ها با غذاهای محلی مثل باقلا قاتق، شامی‌بابل، و ماهی پذیرایی می‌شود.

• بردن عروس (عروس‌بری)

عروس را با ساز و دهل به خانه داماد می‌برند.

• پس‌فردای عروسی (پاگشا)

اقوام و دوستان عروس و داماد به دیدن آن‌ها می‌آیند و هدایایی برای شروع زندگی مشترک‌شان می‌آورند.

نوروزخوانی؛ آواز بهار در کوچه‌پس‌کوچه‌های مازندران

یکی از آیین‌های کهن مازندران مراسم نوروزخوانی است که پیش از عید نوروز برگزار می‌شود. این آیین نماد بشارت بهار و خیر برکت برای سال جدید است که ریشه در سنت‌های باستانی مازندران دارد.

نوروزخوانی از اواسط اسفند آغاز می‌شود و تا چند روز پیش از عید نوروز ادامه دارد.

برای برگزاری نوروزخوانی دو یا سه نفر از افراد محلی که به آن‌ها نوروزخوان یا نوروزی‌خوان گفته می‌شود از روستایی به روستای دیگر یا خانه به خانه می‌روند. آن‌ها به تبریک نوروز، مدح اهل بیت و امامان شیعه، دعا برای سلامت و برکت صاحب‌خانه و ... می‌پردازند.

نوروزخوان‌ها معمولاً لباس‌های محلی رنگارنگ می‌پوشند.

در برگزاری این مراسم یک نفر به با چوب‌دستی و دایره یا دف نوروزخوان را همراهی می‌کند. صاحب‌خانه با دادن شیرینی، تخم‌مرغ، پول یا برنج از آن‌ها پذیرایی یا قدردانی می‌کند. نوروزخوانی امروزه در هزارسنگر آمل، بابل، قائم‌شهر، ساری، بهشهر و دیگر مناطق، همچنان با شور خاصی برگزار می‌شود.

شگون‌آوری؛ آیینی برای خوش‌یمنی در دل فرهنگ مازندران

مراسم شگون‌آوری، برای برکت و دوری از نحسی در مازندران برگزار می‌شود. این آیین ریشه در آیین‌های پیش از اسلام و فرهنگ کهن مازندران دارد. مهم‌ترین آیین‌های شگون‌آوری در مازندران عبارتند از:

1. نوروزخوانی: این رسم بشارت به آمدن بهار می‌دهد و در اواخر اسفند تا اوایل فروردین برگزار می‌شود.
2. آتش‌افروزی (چهارشنبه‌سوری): این آیین برای دور کردن نحسی و جذب شگون در شب چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شود.
3. باران‌خواهی (استسقاء): این رسم برای طلب باران و برکت برای زمین در زمان خشک‌سالی برگزار می‌شود.
4. کلّا پشتی یا چهل منبر: این آیین برای برآورده شدن حاجت یا رفع گرفتاری در شب تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.
5. فال حافظ و نیت‌گیری شب یلدا: این آیین با هدف پیش‌بینی آینده، جذب خوشبختی در شب یلدا برگزار می‌شود.
6. گیاهان شگون‌آور: در مراسم‌های خاص از گیاهانی مانند سیر (دافع چشم‌زخم)، اسپند، یا سمنو (نماد برکت) به عنوان ابزارهای شگون‌آور استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

در پایان، باید یادآور شویم که آداب و رسوم مردم مازندران ریشه در تاریخ و فرهنگ بومی این منطقه دارد. به تجربه دیده‌ایم که برگزاری این سنت‌ها همچنان روح زندگی در شمال ایران را زنده نگه داشته و تجربه متفاوت و منحصر‌به‌فردی برای گردشگران به وجود آورده است.

در این مطلب تلاش شده است تا تمامی جوانب موضوع با دقت بررسی شود تا شما بتوانید درک درستی از سبک زندگی مردمان مازنی به دست آورید. اگر مشتاق سفر به مازندران هستید می‌توانید بلیط قطار را از سایت قاصدک 24 تهیه کنید و یا از خدمات رزرو آنلاین بلیط هواپیما این سایت استفاده نمایید.

این سایت متعلق به شرکت «فرش تا عرش قاصدک کارمانیا» است. همچنین، در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید با تیم پشتیبانی قاصدک ۲۴ به شماره 02175269  تماس بگیرید.     

سوالات متداول درباره آداب و رسوم مردم مازندران