رئیس قطار
رئیس یا مدیر قطار فردی است که قطار، پرسنل و مسافران را از مبدأ تحویل گرفته و آنها را سالم به مقصد می رساند. رئیس قطار وظیفه دارد که دو ساعت قبل از حرکت در ایستگاه حضور داشته و یک ساعت پیش از حرکت هم قطار را تحویل بگیرد. در حقیقت وی فردی است که هم امنیت و هم کیفیت سفر را برای مسافران خود تضمین می کند.
حداقل مدرک لازم برای تصدی این شغل، لیسانس و در برخی از موارد کارشناسی ارشد است. البته لازم به ذکر است گذراندن یک سال آموزش تئوری و عملی و بیش از هزار ساعت دوره تخصصی نیز جهت تصدی آن اجباری می باشد.
وظایف رئیس قطار عبارتند از:
- اعلام به رانندگان از طریق پیامهای مخابراتی یا علائم دستی برای روشن كردن قطار، توقف آن یا تغییر ساعت
- آگاهی از مشكلات موجود در قطار یا ریل با استفاده از فرستنده ها یا ابزارهای الكترونیكی؛
- هدایــــت كارگــران مشغول به كار در محوطه مانند تعویض ریل، اتصال یا جداسازی واگن ها و راه اندازی قطارهایی كه به ایستگاه وارد یا از آن خارج می شوند
- تهیه گزارش از محتوا و مقصد هر واگن و اطمینان از اتصال یا جداسازی واگن ها در نقاط مناسب در تمام طول مسیر
- راه اندازی كنترل ها برای فعال كردن سوزن ها و علائم ترافیكی
- اعلام به كارگران جهت نصب علائم هشداردهنده در جلو و عقب قطارها در توقف های اضطراری
- هدایت رانندگان در جابجایی واگن ها برای تنظیم شكل قطار، اتصال یا جداسازی واگن ها برای كم یا زیاد كردن آنها
- دریافت اطلاعات مربوط به مسیر، برنامه زمانی و بار قطار از مركز ارسال اطلاعات
- بازنگری برنامه ها، ترتیب سوئیچنگ (تعویض ریل(، بارنامه ها و گزارش های مربوط به حمل بار برای كسب اطلاعات و برنامه ریزی نحوه كار
- تماس با رانندگان درباره مسیر، برنامه زمانی و بارهای قطار و گفت و گو درباره مسیرهای میانبر؛ زمانی كه خرابی یا مانعی در مسیر ریل وجود داشته باشد.
مهارت های لازم برای رئیس قطار
فردی که مسئولیت مدیریت قطار را بر عهده می گیرد، برای انجام وظایف خود نیاز به داشتن مهارت هایی دارد. برخی از این مهارت ها عبارتند از:
- یادگیری فعال که شامل درك مفاهیم و اطلاعات تازه و استفاده از آنها برای رفع مشکلات كنونی و آتی و تصمیم گیری درباره آنها می شود.
- شنیدن فعال یعنی توجه كامل به سخنان دیگران و درك نكات آنها و همچنین پرسیدن سوال های مناسب در فرصت های مناسب و قطع نكردن سخنان دیگران
- هماهنگی به توانایی هماهنگ كردن فعالیت خود با دیگران اشاره دارد.
- تفكر انتقادی در استفاده از دلیل و منطق برای ارائه نقاط قوت و ضعف راه حل های پیشنهادی، نتایج، مسایل، مشكلات و رویكردهای مختلف
- آموزش: آموزش نحوه انجام كاری به دیگران
- قضاوت و تصمیم گیری: در نظر گرفتن هزینه ها و مزایای عملكردهای متفاوت و انتخاب بهترین آنها
- كنترل و عملكرد: كنترل عملكرد ابزار یا سیستم ها
- فهم و درك مطلب نوشته شده: درك جملات و پاراگراف های اسناد مرتبط با كار
- صحبت كردن: گفت و گو با دیگران برای تبادل مؤثر اطلاعات
- مدیریت زمان: تنظیم زمان فعالیت های خود و دیگران
راننده قطار
راننده قطار که به آن لوکوموتیوران هم گفته می شود، مسئول جابجایی مسافران و بارها در شبکه ریلی است.گاهی نیز انتقال تجهیزات مهندسی به مکان های مورد نظر توسط قطارها صورت می گیرد. لوکوموتیوران یا راننده قطار با بخش تعمیرات و سوخت رسانی ارتباط نزدیکی دارد تا از صحت قطار خود در سفرها اطمینان حاصل کند. لوکوموتیوران باید با کلیه علائم موجود و کل مسیر آشنا بوده و کلیه قوانین مربوط به راندن قطار را رعایت کند برای مثال از سرعت مجاز بیشتر نرود و یا در شرایط خاص مانند مواقع طوفان، بارندگی و مه از سرعت قطار بکاهد.
آنچه باید در مورد تصدی این شغل در ایران دانست این است که نیازمند مدارک علمی بالایی نیست و داشتن مدرک دیپلم یا فوق دیپلم کفایت می کند. البته پس از استخدام افراد باید دوره های آموزشی را بگذرانند که شامل آموزشهای تئوری و عملی یادگیری کار، شکل ظاهر لکوموتیوها، انواع واگنها و وسایل نقلیه ریلی و نیز مقررات مربوطه می شود. این امر به منظور رسیدن به یک سطح استاندارد انجام می شود. علاوه بر این راننده قطار باید این توانایی را داشته باشد که بتواند برای مدت زمان زیادی تمرکز خود را حفظ کرده و در هنگام پیش آمدن مشکلات احتمالی خونسرد بوده و عکس العمل سریع و مناسب نشان دهد.
ساعات کاری راننده قطار هم به صورت شیفتی می باشد. به این صورت که گاهی این شیفت در شب و یا در روزهای تعطیل می باشد. مثلا قطارهای باری بیشتر در شب ها حرکت می کنند و به دلیل طولانی بودن برخی مسیرها راننده قطار ممکن است چند روز از خانواده دور باشد. همچنین در برخی قطارها در کنار لوکوموتیوران یک کمک لوکوموتیوران هم در قطار وجود دارد که زیر نظر او کار می کند.
وظایف راننده قطار
راننده قطار ضمن اینکه باید در طول مسیر بارها برای پیاده کردن مسافران و بارها بایستد، وظایف دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- بررسی تجهیزات، قطعات و سوخت قطار قبل از شروع سفر. در راه آهن هم در مبدأ و هم مقصد واحد بازرسی و تعمیرات وجود دارد که قطارها را بازرسی و در صورت نیاز تعمیر می کند. پس از انجام بازرسی ها، قطار به لوکوموتیوران تحویل داده می شود و او باید از سالم بودن قطار اطمینان حاصل کند.
- ارتباط با مراکز کنترل در خصوص اطلاعات مربوط به مسیرها و مشکلات احتمالی
- آشنایی با مسیر و توجه به نشانه های راهنما در طول مسیر
- همکاری با سایر مسئولان قطار و ایستگاه ها از جمله رئیس قطار، مسئول واحد بازرسی و تعمیرات، رئیس ایستگاه و...
- دادن اطلاعات لازم به مسافران
- کنترل درهای اتوماتیک
- بررسی همه بخش ها و تحویل آن به راننده شیفت بعدی
مهارت و دانش مورد نیاز راننده قطار
راننده قطار مانند سایر مشاغل نیازمند مهارت ها و توانایی هایی جهت تصدی این شغل است. از جمله این مهارت ها عبارتند از:
- تمرکز بالا در مدت طولانی
- دقت زیاد و توجه به جزئیات
- توان بینایی مناسب
- آشنایی کامل با علائم مسیرها و قوانین رانندگی قطار
- درک صحیح و مناسب از موقعیت های عادی و بحرانی
- توانایی واکنش سریع، به موقع و ایمن همراه با حفظ خونسردی در شرایط خطرناک
- مسئولیت پذیری و آگاهی بسیار خوب از مسایل ایمنی
توجه نمایید راننده قطار باید از نظر جسمی نیز توانمند باشد. البته به معنای این نیست که هر روز و به طور مداوم به باشگاه برود. اما داشتن توان جسمی یک الزام است. مسافران اغلب برای گذاشتن و برداشتن چمدان‌های خود به سکوهای بالا سرشان نیاز به کمک دارند. به علاوه رانندگان قطار به طور مداوم در حال باز و بسته کردن درهای قطار حتی در هنگام تغییر یا جفت کردن واگنها هستند.
نکات جالب در مورد راننده قطار
همه ما با سفرهای ریلی خاطره داریم. اما کمتر کسی می تواند ادعا کند که در مورد اینکه چه کسی قطار را می‌راند، کنجکاو بوده است. بیشتر کنجکاوی‌های ما حول محور تماشای منظره‌های بیرون از پنجره‌های قطار دور می‌زده است. از آنجایی که رانندگی قطار مانند خلبانی رویای آدم‌های زیادی هم نبوده، دنیای آنها نیز برای ما ناشناخته است. در این بخش قصد داریم با حقایق شغل راننده قطار بیشتر آشنا شویم.
محدودیت سرعت برای راننده قطار
اگر قطار شما دیر در ایستگاه حاضر شود، قطعا شما نیز دیر به مقصد خواهید رسید. هر بخش از یک خط راه آهن محدودیت سرعت مختص خود را دارد. در حقیقت درست مانند ماشین‌ها در جاده‌ها، ایستگاه‌های کنترلی نیز برای قطارها وجود دارد که تضمین می‌کند رانندگان قطار از سرعت قانونی تجاوز نکنند. اگر قطار شما تأخیر داشته و شما از راننده انتظار سرعت بیشتر را دارید، باید بدانید که این اتفاق هرگز نخواهد افتاد.
ساعت کاری طولانی در شغل رانندگی قطار
اگرچه رانندگی قطار در برخی کشورها از درآمد و مزایای بازنشستگی خوبی برخوردار است، بدون تردید یکی از مشاغل طاقت فرسا در جهان است. رانندگان قطار ساعات کاری طولانی از 11 تا 13 ساعت در روز دارند. به علاوه آنها مجبور به کار با دستگاه‌های سنگین در شرایط آب و هوایی سخت بوده و حتی برای تعطیلات، جشن‌ها و مهمانی‌های شخصی خود نیز وقت کافی ندارند.
اگر راننده قطار خوابش برد، نگران نشوید!
از آنجایی که قطارها برنامه‌ریزی شده هستند؛ اگر یکی از خدمه آن به خواب رفت، قطار به حالت ترمز خودکار در خواهد آمد. اگر قطاری سریع‌تر از سرعت مجاز خود حرکت کند، آلارم‌های موجود در کابین راننده قطار، هر از چند گاهی به صدا در خواهند آمد. اگر هم راننده قطار در مدت 30 ثانیه سرعت آن را کاهش نداده و آلارم خاموش نشود، قطار خود به خود ترمز کرده و متوقف خواهد شد.
دیر یا زود، یک راننده شاهد مرگ کسی خواهد بود!
بسیاری از رانندگان قطار در هنگام استخدام با این واقعیت روبه رو می شوند که حداقل یک بار در طول دوران کار خود شاهد یک صحنه تصادف خواهند بود. خبر بد این است که تصادف‌ها و حتی خودکشی‌ها بخش جدایی ناپذیری از این شغل به شمار می‌روند.
شباهت رانندگی قطار با رانندگی مترو
اساسا هم رانندگی قطار و هم مترو مستلزم داشتن مجموعه‌ای خاص و البته مشترک از توانایی‌ها و مهارت‌ها هستند. شاید بزرگ‌ترین تفاوت در خود قطار نهفته باشد و بس. به علاوه اپراتور قطار مترو نیازی به نگرانی در مورد روشن شدن قطار یا فشار هوا به داخل لوله ترمز ندارد.
ارتباط هم بخشی از کار است
بر خلاف باور عموم، ارتباط یک عامل مهم در شغل رانندگی قطار است و ارتباط مؤثر بین راننده و مهندس قطار اهمیت زیادی دارد. مهندس لوکوموتیو وظیفه نگه داشتن قطار در مسیر حرکت را دارد و ارتباط میان مهندس قطار و راننده برای یک سفر راحت ضروری است. اعتماد شرط ضروری برای هر رابطه‌ای است و کار نیز از این قاعده مستثنا نمی باشد.
رانندگی قطار در سایر کشورهای جهان
رانندگی قطار معمولا به دو بخش رانندگی قطارهای باری و نیز رانندگی قطارهای مسافری تقسیم می شود. رانندگان قطار بخصوص آنهایی که قطارهای مسافری را می رانند، از آنجایی که با جان مسافران سرو کار دارند، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. به همین دلیل نیز باید از لحاظ جسمی سالم و قوی بوده و توانایی گرفتن تصمیمات سریع را داشته باشند. در بسیاری از کشورها نیز شرایط احراز صلاحیت برای رانندگی قطار مانند ایران از قواعد خاصی تبعیت می کند که به آنها اشاره شد.
وضعیت شغلی رانندگان قطار در کشورهای مختلف متفاوت است. برای نمونه پیش بینی ها حکایت از آن دارد که میزان استخدام رانندگان قطار بین سال های 2010 تا 2020 در آمریکا 1 درصد افزایش خواهد داشت. این در حالی است که سایر مشاغل در این کشور رشد 14 درصدی را تجربه خواهند کرد. در استرالیا نیز در 5 سال گذشته شغل رانندگی قطار با 49 درصد رشد مواجه بوده است.
در مورد دستمزدهای رانندگی قطار در این کشورها نیز آماری وجود دارد که نشان از 45 هزار دلار برای رانندگان قطار در آمریکا و 74 هزار دلار در استرالیا دارد. این رقم برای رانندگان بریتانیایی بین 53 تا 73 هزار دلار در نوسان است.
سوزنبان کیست؟
سوزنبان شاید نام آشناترین فردی باشد که با قطار سرو کار دارد. وی فردی است که مسئولیت تغییر مسیر سوزن ریل بر عهده اوست و در فواصل زمانی خاصی بر سر دوراهی یا ایستگاه ها به قطع یا وصل کردن ریل ها برای عبور قطار می پردازد. ممکن است این سئوال برایتان پیش بیاید که سوزن ریل چیست و تغییر مسیر آن چه اهمیتی دارد؟ سوزن وسیله ای است برای تغییر ریل از یک خط به خط دیگر.
از این منظر سوزنبانی شغل حساسی است. به خصوص در مناطقی که علائم الکترونیکی وجود ندارد و سوزنبان مجبور است تنها با توجه به میله راهنمایی که به لوکوموتیو ران داده می شود، مسیر خط های قطار را تغییر دهد. گاهی نیز وی برای انجام کار خود باید مسیرهای طولانی را در شرایط بد جوی طی کند. این نکته را هم باید بدانید که در صورت بروز حادثه برای قطارها، مستندات موجود در جعبه سیاه قطار با گفته های سوزنبان و راننده قطار مقایسه می شود.
سوزنبانی نیازمند مدارک تحصیلی خاصی نیست. البته مانند سایر مشاغل ذکر شده، گذراندن دوره هایی برای آشنایی با شغل جزو ملزومات به شمار می آید. برای مثال سوزنبانان باید با مقررات عمومی حرکت و مفاهیمی چون ایستگاه، ایستگاه موقت، خط تأمین آشنا بوده و در مورد علائم الکتریکی و آیین نامه علامات راه آهن ؛ حفاظت و ایمنی و مقررات حمل و نقل کالای خطرناک و همچنین مفاهیم واگن، ترمز، ارتباط و سوزن اطلاعات کافی داشته باشند.
