آشنایی با مشاغل مرتبط با قطار

قطار یکی از وسایل نقلیه عمومی است که بیشتر افراد به خاطر آسایشی که دارد آن را برای مسافرت های خود انتخاب می کنند. افراد زیادی از جمله راننده قطار در تلاشند تا قطار به درستی حرکت کند و به سلامت مسافران را به مقصد برساند. در بعضی از قطارها مهماندار و پزشک نیز فعالیت دارند تا مسافران احساس رفاه بیشتری داشته باشند.

همه ما وقتی برای سفرهای خود قطار را انتخاب می‌کنیم و برای خرید بلیط قطار اقدام می‌کنیم، کمتر به افرادی فکر می‌کنیم که به گونه‌ای در این سفر همراه ما هستند. ممکن است تنها نامی که شنیده باشیم سوزنبان قطار باشد که به سال‌های دور کودکی‌مان برمی‌گردد. بدون شک در قطار به جز مهماندار افراد دیگری هم هستند که شاید شما با آنها آشنا نباشید. قاصدک 24 باب آشنایی با مشاغل مرتبط با قطار را برای شما باز می‌کند و شما را با خدمه قطار آشنا می‌کند.

معرفی مشاغل مرتبط با قطار

سیستم حمل‌و‌نقل ریلی یکی از انواع سیستم‌های حمل‌و‌نقل زمینی محسوب می‌شود. از مهمترین مزایا این سیستم حمل بار با قطار است که توسط ناوگان ریلی و ایمنی بالای حمل نقل انجام می‌شود. مخترع راه آهن، مهندسی انگلیسی به نام جرج استیونسن بوده و راه آهن کشور ایران در 23 مهر ماه سال 1306 توسط رضا شاه احداث شده است.کشورهایی همچون آمریکا، چین، هند، روسیه و کانادا دارای طولانی‌ترین خطوط راه آهن در جهان هستند. در ادامه مطلب به معرفی مشاغل مرتبط با قطار این وسیله حمل‌و‌نقل پرطرفدار می‌پردازیم.

آمریکا، چین، هند، روسیه و کانادا دارای طولانی‌ترین خطوط راه آهن در جهان هستند.

رئیس قطار

رئیس قطار کیست؟ بالاترین مقام داخل قطار متعلق به رییس قطار یا همان مدیر است. تمامی کارکنان موجود در قطار از جمله لکوموتیوران، سرمهماندار، مهمانداران، مامور فنی و برق و پلیس قطار همگی زیر نظر رئیس قطار مشغول به فعالیت هستند. رئیس قطار مسافران را از مبداء تحویل می‌گیرد و آنها را به مقصد می‌رساند و امنیت و کیفیت سفر را برای آن‌ها به وجود می‌آورد، او باید قبل حدود دو ساعت قبل از حرکت داخل ایستگاه حضور پیدا کند. وظایف کلی رئیس قطار به شرح زیر است:

• رانندگان قطار با توجه به فرمان اعلام او به روشن کردن، توقف یا تغییر ساعت حرکت قطار می‌پردازند. اعلام فرمان رییس قطار توسط پیام‌های مخابراتی یا علائم دستی به رانندگان می‌رسد.
• رئیس قطار باید از مقاصد و محتوای هر واگن جداگانه گزارشی کسب کند.
• کارگرانی که برای راه‌اندازی قطار، تعویض ریل، جداسازی و اتصال واگن‌ها مشغول به کار هستند را هدایت کند.
• از مشکلات داخل قطار آگاه باشد.
• در توقف‌های اضطراری در طول مسیر به کارگران برای نصب علائم هشدار دهنده اختصاصی در قسمت جلویی و عقب قطار هشدار دهد.
• سوزن‎ها و علائم ترافیکی را با استفاده از کنترل‌ها فعال سازد.
• در طول مسیر از اتصال یا جداسازی واگن‌ها اطمینان بدست آورد.
• رانندگان را برای جابجایی واگن‌ها، اتصال و جدا کردن، کم و زیاد شدن آن‌ها هدایت کند.
• او موظف است اطلاعات مربوط به برنامه زمانی و مسیر قطار را از مرکز اطلاعات تهیّه کند و همچنین با رانندگان درباره این مسائل در طول مسیر تماس گیرد.
• رئیس قطار باید گفت‌و‌گویی درباره مسیرهای میانبر یا هنگامی که اتفاق ناگواری مانند خرابی یا مانعی در مسیر قطار به وجودمی‌آید با رانندگان قطار داشته باشد.
• از دیگر وظایف او می‌توان به ترتیب سوئیچینگ، کسب اطلاعات در مورد بارنامه‌ها و برنامه‌ریزی برای آن‌ها و تعویض ریل اشاره کرد.

برای بدست آوردن شغل رییس قطار حداقل مدرک تحصیلی لیسانس لازم است.

 وظایف رئیس قطار در برابر مسافران

رئیس قطار در برابر مسافران وظایفی دارد که به شرح زیر است:

1. بررسی و کنترل بلیط مسافران
2. رسیدگی و بررسی مسائل رفاهی مسافران از جمله: رستوران، نظافت، تهویه و …
3. نظارت بر حسن اجرای خدمات مسافربری توسط مامورین قطار
4. رئیس قطار باید به درخواست‌های مسافران و همچنین شکایات آن‌ها در طول مسیر گوش دهد.
5. نظارت بر امور فنی مربوط به مسافران
6. نظارت بر فضای عمومی داخل قطار
7. او باید در صورت نیاز مسافران، درخواست پلیس و اورژانس از راه آهن داشته باشد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با قطار شب رو

مهارت های لازم برای رئیس قطار

رئیس قطار باید مهارت‌های لازم را دارا باشد که این مهارت‌ها عبارتند از:

• درک مفاهیم و بدست آوردن اطلاعات تازه برای رفع مشکلات
• او باید توانایی هماهنگ سازی خود با دیگران را داشته باشد.
• توجه دقیق به سخنان دیگران و درک آن‌ها
• شناخت نقاط قوت و ضعف قطار برای حل مشکلات و جایگزین راه حلی مناسب برای آن‌ها
• قوه تصمیم گیری و قضاوت او فعال باشد.
• توانایی آموزش امری را به دیگران داشته باشد.
• تفکر انتقادی یا همان استفاده از دلیل و منطق‎های کاربردی
• از مهمترین مهارت‌های یک رییس قطار مدیریت زمان است.
• فهمیدن مطالب نوشته شده و درک جملات و متن‌های مرتبط با کار
• توانایی گفت‌و‌گو و صحبت با دیگران
• تبادل اطلاعات و کنترل سیستم‌ها
• سخن دیگران را قطع نکند و در زمان مناسب سوال‌ بپرسد.

ویژگی های کاری رئیس قطار

ویژگی‌های کاری یک رئیس قطار به صورت زیر است:

1. قابل اعتماد بودن: اولین خصیصه یک رییس قطار قابل اعتماد بودن او است زیرا این شغل مستلزم قابل اعتماد بودن است.
2. مسئولیت‌پذیری و انجام تعهدات از اصلی‌ترین ویژگی‌های یک رئیس قطار است.
3. صداقت، اخلاق‌گرایی و راستی هم جزء یکی از ویژگی‌های کاری رئیس قطار قرار می‌گیرد.
4. رئیس قطار باید برای اینکه وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد به تمامی جزئیات دقت کافی داشته باشد.
5. خود کنترلی، حفظ خونسردی، کنترل احساسات، کنترل خشم و دوری از رفتار پرخاشگرانه با وجود شرایط سخت از دیگر ویژگی‌های رئیس قطار به شمار می‌آیند.

ابزارهای کار و مهارت های فنی رئیس قطار

ابزارهای کاری رئیس قطار	صفحات پل، آچار قابل تنظیم، کشنده ماشین، قفل ظروف اتوماتیک، برش غلاف کابل
مهارت‌های فنی رییس قطار	آشنایی با نرم‎افزار سیستم‌های پیشرفته (PTC )، آشنایی با نرم‎افزار AEI، آگاهی به نرم افزار ردیابی موجودی، شناخت نرم‌افزارهای آفیس

راننده قطار

راننده قطار یا همان لوکوموتیوران به شخصی می‌گویند که وظیفه جابجایی مسافران و بارها را در سیستم ریلی به عهده دارد. البته گاهی هم انتقال تجهیزات مهندسی به مقصدهای مورد نظر توسط قطار انجام می‌شود. لوکوموتیوران برای اطمینان از سلامت قطار در سفر باید ارتباط درستی با قسمت تعمیرات و سوخت‌رسانی داشته باشند. راننده قطار باید ازعلائم کل مسیر سفر آگاه باشد.

مهمترین وظایف راننده قطار

1. آشنایی با قوانین مربوط به رانندگی قطار
2. پرهیز از سرعت غیر مجاز
3. کاهش سرعت در طوفان، بارندگی و مه

برای کسب این شغل مدرک دیپلم و همینطور فوق دیپلم کافی است و علاقه‌مندان به شغل رانندگی قطار باید  دوره‎های آموزشی بعد از استخدام را بگذرانند. محدوده فعالیت راننده قطار در شرکت و موسسه‌های راه آهن بین شهری است، رانندگان قطار می‌توانند  در بخش‌های مسافربری یا باربری مشغول فعالیت شوند.

آموزش های دوره های آموزشی

• آموزش تئوری و عملی یادگیری کار
• آشنایی با شکل ظاهر لکوموتیوها، انواع واگنها و وسایل نقلیه ریلی
• مقررات مربوط به لوکوموتیوها

حقوق رانندگان قطار که در سیستم راه آهن استخدام رسمی هستند با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری است. راننده قطار در تمام طول سفر باید تمرکز و دقت زیادی داشته باشد و آرامش خود را در زمان به وجود آمدن مشکلات احتمالی حفظ کند. ساعت کاری لوکوموتیوران به صورت شیفتی است و این ساعات کاری می‌تواند در روزهای تعطیل و شب‌ها نیز باشد. ساعت حرکت قطارهای باری اغلب در شب است و گاهی به علت طولانی بودن مسیر راننده قطار چندین روز از خانواده خود دور است. در کنار راننده قطار یک  لوکوموتیوران به عنوان کمکی در کنار و زیر نظر او مشغول به خدمت است.

وظایف راننده قطار

وظایف راننده قطار عبارتند از:

• او باید چندین بار برای پیاده کردن مسافران و بارها در طول مسیر بایستد.
• بررسی و چک کردن قطعات و سوخت و تجهیزات قطار قبل از حرکت
• اطمینان از سالم بودن قطار
• ارتباط مناسب با مرکز نظارت به مشکلات مربوط به قطار در مسیر
• دربهای اتوماتیک قطار را مورد بررسی قرار دهد.
• همکاری لازم با مسئولین قطار از جمله رئیس قطار، مسئول واحد بازرسی، رئیس ایستگاه تعمیرات را
• داشته باشد.
• اطلاعات لازم در سفر را به مسافران اعلام کند.
• پس از پایان سفر همه قسمت‌ها را بررسی کرده و به راننده نوبت بعد تحویل دهد.

مهارت های لازم راننده قطار

راننده قطار باید مهارت کافی داشته باشد که به شرح زیر است:

1. دقت و تمرکز بالا در کار
2. از بینایی مناسب و سالم برخوردار باشد.
3. حفظ خونسردی در مواقع بحرانی و خطر
4. آشنایی کامل موقعیت‌های سفر
5. مسلط بودن به قوانین رانندگی
6. واکنش سریع و ایمن در هنگام بروز مشکلات
7. مهارت و تحصیلات کافی
8. توجه لازم به جزئیات

درجه‎ های لوکوموتیوران‌ ها

درجه‎های مختلفی برای لوکوموتیوران‌ها وجود دارد و بعد از پایان دوره‌های آموزشی آن‌ها به پایه 3-1 با توجه به شرایط خود می‌رسند. راننده قطاری با درجه دو می‌تواند در مقطع  قطار باری فعالیت کند و یا در قطارهای مسافربری به عنوان کمک لوکوموتیوران خدمت رسانی کند. لوکوموتیوران پایه 3 در هر دو قطار باری و مسافربری می‌تواند فعالیت کند. در مورد بحث استخدام راننده‌های قطار در کشور ایران اطلاعات و آمار دقیقی موجود نیست اما اینگونه که پیداست راه آهن کشور با کمبود نیرو در بخش لوکوموتیوران مواجه است.

بیشتر بخوانید: چگونه بلیط قطار گردشگری بخریم؟

نکات جالب در مورد راننده قطار

همه ما با سفرهای ریلی خاطره داریم. اما کمتر کسی می تواند ادعا کند که در مورد اینکه چه کسی قطار را می‌راند، کنجکاو بوده است. بیشتر کنجکاوی‌های ما حول محور تماشای منظره‌های بیرون از پنجره‌های قطار دور می‌زده است. از آنجایی که رانندگی قطار مانند خلبانی رویای آدم‌های زیادی هم نبوده، دنیای آن‌ها نیز برای ما ناشناخته است. در این بخش قصد داریم با حقایق شغل راننده قطار بیشتر آشنا شویم.

محدودیت سرعت برای راننده قطار

اگر قطار شما دیر در ایستگاه حاضر شود، قطعا شما نیز دیر به مقصد خواهید رسید. هر بخش از یک خط راه آهن محدودیت سرعت مختص خود را دارد. در حقیقت درست مانند ماشین‌ها در جاده‌ها، ایستگاه‌های کنترلی نیز برای قطارها وجود دارد که تضمین می‌کند رانندگان قطار از سرعت قانونی تجاوز نکنند. اگر قطار شما تأخیر داشته و شما از راننده انتظار سرعت بیشتر را دارید، باید بدانید که این اتفاق هرگز نخواهد افتاد.

ساعت کاری طولانی در شغل رانندگی قطار

اگرچه رانندگی قطار در برخی کشورها از درآمد و مزایای بازنشستگی خوبی برخوردار است، بدون تردید یکی از مشاغل طاقت‌فرسا در جهان است. رانندگان قطار ساعات کاری طولانی از 11 تا 13 ساعت در روز دارند. به علاوه آن‌ها مجبور به کار با دستگاه‌های سنگین در شرایط آب و هوایی سخت بوده و حتی برای تعطیلات، جشن‌ها و مهمانی‌های شخصی خود نیز وقت کافی ندارند.

اگر راننده قطار خوابش برد، نگران نشوید!

از آنجایی که قطارها برنامه‌ریزی شده هستند؛ اگر یکی از خدمه آن به خواب رفت، قطار به حالت ترمز خودکار در خواهد آمد. اگر قطاری سریع‌تر از سرعت مجاز خود حرکت کند، آلارم‌های موجود در کابین راننده قطار، هر از چند گاهی به صدا در خواهند آمد. اگر هم راننده قطار در مدت 30 ثانیه سرعت آن را کاهش نداده و آلارم خاموش نشود، قطار خود به خود ترمز کرده و متوقف خواهد شد.

دیر یا زود، یک راننده شاهد مرگ کسی خواهد بود!

بسیاری از رانندگان قطار در هنگام استخدام با این واقعیت روبه رو می‌شوند که حداقل یک بار در طول دوران کار خود شاهد یک صحنه تصادف خواهند بود. خبر بد این است که تصادف‌ها و حتی خودکشی‌ها بخش جدایی ناپذیری از این شغل به شمار می‌روند.

شباهت رانندگی قطار با رانندگی مترو

اساسا هم رانندگی قطار و هم مترو مستلزم داشتن مجموعه‌ای خاص و البته مشترک از توانایی‌ها و مهارت‌ها هستند. شاید بزرگ‌ترین تفاوت در خود قطار نهفته باشد و بس. به علاوه اپراتور قطار مترو نیازی به نگرانی در مورد روشن شدن قطار یا فشار هوا به داخل لوله ترمز ندارد.

ارتباط هم بخشی از کار است

بر خلاف باور عموم، ارتباط یک عامل مهم در شغل رانندگی قطار است و ارتباط مؤثر بین راننده و مهندس قطار اهمیت زیادی دارد. مهندس لوکوموتیو وظیفه نگه‌داشتن قطار در مسیر حرکت را دارد و ارتباط میان مهندس قطار و راننده برای یک سفر راحت ضروری است. اعتماد شرط ضروری برای هر رابطه‌ای است و کار نیز از این قاعده مستثنا نمی‌باشد.

امتیازات ویژه شغل رانندگان قطار

از امتیازات ویژه شغل رانندگان قطار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افراد مشغول این فعالیت از کار بدنی کمی برخوردارند.
• آنها در فضای باز کار نمی‌کنند و با مشکلات آب‌و‌هوایی مواجه نیستند.
• لکوموتیوران‌ها در دفتری رسمی و کلاسیک مجبور به ارائه خدمت نیستند و دارای تنوع کاری هستند.

مشکلات لکوموتیوران ها

راننده قطار بودن مشکلاتی دارد که به شرح زیر است:

• رانندگان قطار از استرس‌زا‌ترین شغل‌ها را به خود اختصاص داده‌اند زیرا باید دقت و تمرکز بالایی داشته باشند که مرتکب اشتباهی خطرساز در حین رانندگی نشوند.
• گاهی ممکن است با وجود تاخیر بین راننده و مسافران درگیری ایجاد شود.
• خطر تصادف از مهم‌ترین نکته‌های منفی این حرفه به شمار می‌رود.
• رانندگان ساعت کاری مشخصی ندارند و کارکردن در آخر هفته‌ها و تعطیلات برای آن‌ها آزاردهنده است.
• دوری از خانه، خانواده و شهر خود نیز از دیگر معایب این شغل است.

رانندگی قطار در سایر کشورهای جهان

رانندگی قطار معمولا به دو بخش رانندگی قطارهای باری و نیز رانندگی قطارهای مسافری تقسیم می‌شود. رانندگان قطار بخصوص آنهایی که قطارهای مسافری را می‌رانند، از آنجایی که با جان مسافران سرو کار دارند، از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشند. به همین دلیل نیز باید از لحاظ جسمی سالم و قوی بوده و توانایی گرفتن تصمیمات سریع را داشته باشند. در بسیاری از کشورها نیز شرایط احراز صلاحیت برای رانندگی قطار مانند ایران از قواعد خاصی تبعیت می‌کند که به آنها اشاره شد.

بیشتر بخوانید: معرفی انواع قطارهای رجا

سوزنبان

سوزنبان کیست؟ به مامور فنی و عملیاتی در سیستم راه آهن سوزنبان یا بهره‌بردار گفته می‌شود او‌ مسئول تغییر مسیر سوزن ریل و مسیردهی به قطار ‌است. وسیله‌ای که برای تغییر ریل حرکت قطار از خطی به خط دیگر استفاده می‌شود را سوزن می‌نامند. سوزنبان یکی از مهمترین مشاغل موجود در راه آهن محسوب می‎شود. در کشور ایران سوزنبان جزو زیر مجموعه اداره سیروحرکت است. شغل سوزنبانی به مدرک تحصیلی خاصی نیاز ندارد اما برای انجام این امر سوزنبان‌ها باید دوره‌های آموزشی خاصی را بگذرانند.

اطلاعاتی که سوزنبان باید بداند

• مقررات عمومی حرکت
• مفاهیمی چون ایستگاه
• ایستگاه موقت
• خط تأمین
• علائم الکتریکی
• آیین‌نامه علامات راه آهن
• حفاظت و ایمنی
• مقررات حمل و نقل کالای خطرناک
• مفاهیم واگن، ترمز
• ارتباط و سوزن

سوزنبانی شغل حساسی است به خصوص در مناطقی که علائم الکترونیکی وجود ندارد و سوزنبان مجبور است تنها با توجه به میله راهنمایی که به لوکوموتیو ران داده می‌شود، مسیر خط‌های قطار را تغییر دهد. گاهی نیز وی برای انجام کار خود باید مسیرهای طولانی را در شرایط بد جوی طی کند. این نکته را هم باید بدانید که در صورت بروز حادثه برای قطارها، مستندات موجود در جعبه سیاه قطار با گفته‌های سوزنبان و راننده قطار مقایسه می‌شود.

وظایف سوزنبان

سوزنبان‌ها وظایفی دارند که شامل موارد زیر است:

1. سوزنبان هنگام ورود، خروج و مانور قطار آن را هدایت می‌کند.
2. سوزنبان سوزن‌های ایستگاه قطار را موقع تحویل از کشیک بررسی می‌کند.
3. سوزنبان عیب و نقص‎های سوزن را در ایستگاه به مسئول ایستگاه اطلاع می‌دهد.

مهماندار قطار

مهماندار قطار وظیفه سرویس‌دهی به مسافران در هنگام بروز مشکلات را دارد. هنگام ورود مسافران به قطار مهمانداران باید با روی خوش از آن‌ها استقبال کنند و آن‌ها را تا کوپه‌هایشان همراهی کنند.

می‌توانید با مدرک دیپلم نسبت به استخدام در شغل مهمانداری قطار اقدام نمایید.

مسافران اگر در طول مسیر با مشکلی روبرو شوند می‌توانند با از طریق سیستمی که در هر کوپه وجود دارد مهماندار را مطلع کنند و درخواست خود را مطرح نمایند. ساعت کاری مهماندار قطار با توجه به نوع شرکت‌ها متفاوت است.

بیشتر بخوانید: کوپه دربست قطار چیست؟

پزشک قطار

مسافران زیادی در قطار وجود دارند که هر کدام در شرایط سنی و جسمی مختلفی هستند. مسافران ممکن است در مسیر طولانی راه دچار مشکل شوند، از این رو قطارهای درجه یک در طول سفر پزشکی ماهر را همراه خود دارند که اگر مسافری با مشکل جدی برخورد کرد رسیدگی‎های فوری و اورژانسی را انجام دهد و در صورت وجود شرایط وخیم بیمار درخواست آمبولانس در ایستگاه بعدی را کند.

جمع بندی

در این مطلب سعی کردیم شما را با شغل های مرتبط با قطار مانند رئیس قطار، سوزنبان و راننده قطار به طور کامل آشنا کنیم و وظایف و شرایط شغلی آن‌ها را به طور کامل برای شما شرح دهیم. اگر به مشاغل راه آهن علاقه دارید می‎توانید با تهیه بلیط قطار و یا بلیط قطار گردشگری از سایت قاصدک 24 سفر عالی را تجربه کنید و از نزدیک با این مشاغل آشنا شوید.

سوالات متداول درباره مشاغل مرتبط با قطار