نوروز در تاجیکستان چه آیینی دارد؟

تاجیکستان سرزمینی زیبا و کوهستانی در آسیای مرکزی است که روزهای سلطنت سلسله های بزرگ تاریخ را به خود دیده است. از هخامنشیان و ساسانیان گرفته تا امپراتوری تزار و اتحاد جماهیر شوروی سابق روزگاری در کوه های این کشور تاخته اند. از تاریخ این سرزمین که بگذریم، شمار رودهای تاجیکستان آنقدر زیاد است که این خاک را به یکی از ذخیره های آبی عمده در آسیای مرکزی بدل کرده است؛ بیش از 900 رود که آمودریا(آموی) با آن ریگ های درشتش یکی از آن صدها رود است.

نوروز در تاجیکستان، از گذشته تا حال

سال 1990 میلادی سال مهمی در تاریخ تاجیکستان و پایتخت آن دوشنبه است. در این سال تاجیکستان پس از 69 سال زیستن زیر پرچم اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را به دست آورد. هر چند که این شادی تاجیک ها عمر کوتاهی داشت و دو سال بعد در سال 1992 کشور زیر بار یک جنگ داخلی رفت. جنگی که 5 سال به طول انجامید و سرانجام در سال 1997 صلح میان طرف های درگیر برقرار شد.



تاجیکستان در کنار ایران و افغانستان یکی از سه کشور فارسی زبان دنیاست، این اشتراک زبان در واقع بخش کوچکی از اشتراک فرهنگی است. آیین ها و رسوم زیادی وجود دارند که فارسی زبانان ورای مرزهای جغرافیایی در انجام آنها با یکدیگر همدل و همزبان هستند، نوروز یکی از این آیین ها به شمار می رود.

نوروز برای تاجیک ها جشن دوستی و نو شدن تمام موجودات زنده است. قبل از فروپاشی شوروی ایران تنها کشوری بود که به طور رسمی شاهد تعطیلات نوروز در آن بودیم. اما پس از استقلال تاجیکستان از شوروی، محدودیت های مربوط به جشن های نوروز در این کشور برداشته شد و تعطیلات نوروزی 5 روزه در تاجیکستان برقرار شد.

تاجیکستان در کنار ایران و افغانستان یکی از سه کشور فارسی زبان دنیاست.

آیین های نوروزی در تاجیکستان

آنچه که تاجیک ها با آن به استقبال نوروز می روند، تنها لباس های نو نیست. در واقع استقبال معنوی از نوروز در تاجیکستان ارزش ویژه ای دارد. این استقبال هم با صاف کردن دل ها و هم صاف کردن حساب های گذشته انجام می گیرد.

گل گردانی

یکی از سنت های نوروزی که از گذشته تا کنون در تاجیکستان باقی مانده سنت جمع آوری گل های وحشی توسط کودکان در روستاها است. این کار در گذشته بر عهده بزرگ ترها بود، اما امروزه کودکان عهده دار آن شده اند.

به این صورت که بچه ها با دسته های گل در دست و در حالی که لباس های رنگارنگ به تن کرده اند، در روستا می گردند، درهای خانه مردم را می زنند و گل ها را به آنها می دهند. مراسم گل گردانی یک هفته قبل از نوروز اتفاق می افتد و بچه ها در طول آن آهنگ های قدیمی محلی را زیر لب زمزمه می کنند.

خانه تکانی

خانه تکانی تاجیک ها اندکی با خانه تکانی مرسوم در ایران تفاوت دارد. در حقیقت خانه تکانی در تاجیکستان آنقدرها هم خسته کننده و دست و پا گیر نیست و بیشتر یک مراسم نمادین است. تاجیک ها قبل از شروع نوروز خانه تکانی خود را با شستن و برق انداختن تمام ظروف آغاز می کنند، البته بار این خانه تکانی سمبلیک هم به دوش زنِ خانه است.

بیشتر بخوانید: در بهار به کدام کشورها سفر کنیم؟

سوماناک پزان (سمنوپزان)

یکی از پایه های مهم سفره هفت سین برای فارسی زبانان سمنو است که نمادی از قدرت و خیر و برکت به شمار می رود. در تاجیکستان نیز سمنو از اجزای مهم سفره هفت سین است، هر ساله و در شب نوروز زنان تاجیک گرد هم جمع می شوند تا غذای مخصوص نوروز را با دستوری قدیمی طبخ کنند. دستوری که نسل به نسل و از مادر به دختر منتقل شده است، البته چیزی که در فارسی به آن سمنو گفته می شود، در زبان محلی تاجیکی ها "سومالاک" یا "سوماناک" نام دارد.

مراسم حوت

حوت که در صور فلکی دوازدهمین برج از دایره البروج است، از دیرباز به ویژه برای کشاورزان اهمیت خاصی داشته است. در این ماه که ماه آخر سال بود، کشاورزان زمان را برای یک کشت و کار بهاری مناسب می دیدند. از این رو در سه شب نخست ماه، اسباب جشن را فراهم کرده، گرد هم می آمدند و در اطراف آتش به شادی، پایکوبی و موسیقی می پرداختند.

جفت براران

تاجیک ها گنجینه ای از آیین های نوروزی را از گذشته تا به امروز به دوش کشیده اند که یکی از آنها "جفت براران" است. کشاورزان تاجیک با آرزوی آمدن برکت به محصولات خود در اواخر ماه حوت، جشنی با حضور اعضای خانواده و نیز کهنسالان روستا برگزار می کنند. در این جشن غذاهای محلی تاجیکی طبخ و خورده می شوند و در آخر هم دعای برکت بر زبان ها جاری می شود: " مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان".

جشن انتخاب ملکه

اما شاید مهم ترین قسمت جشن نوروز برای تاجیک ها، جشن انتخاب ملکه(عروس) است که به یک جشن ملی بدل شده و در شبکه های تلویزیون این کشور نیز پخش می شود. این جشن شامل رژه زنانی است که لباس های محلی به تن کرده و اقلام مربوط به جشن را با خود حمل می کنند. در این مراسم همچنین در حالی که مردان و زنان جوان می رقصند و موزیسین ها می نوازند، دختری(عروس نوروز) با لباس سفید و دختر دیگری(عروس بهار) با لباس سبز بر تن از راه می رسند.

هفت سین تاجیک ها

در تاجیکستان هم مانند ایران انداختن سفر هفت سین یکی از مهمترین آیین های نوروزی است، البته در تاجیکستان علاوه بر هفت سین، هفت شین و هفت میم هم انداخته می شود.

هفت سین تاجیک ها

1. سمبوسه
2. اسپند
3. سبزی
4. سمنو
5. سیب
6. سبزه
7. سنجد

در سفره هفت سین تاجیکستان تخم رنگی و ماهی قرمز معنایی ندارد و در عوض هفت میم را آماده می کنند.

• ماهی سرخ
• میگو
• مشک
• می (نوعی نوشیدنی)
• میسه (گیاه کوهی بهاره)
• موز
• میوه

یکی دیگر از سفره های تاجیکستان در نوروز هفت شین است که همانند سفره هفت سین آماده و پهن می شود.

1. شهد
2. شیر
3. شیرینی
4. شمشاد
5. شمع
6. شکر ناب
7. شایه اندر خوان

بازی های نوروزی در تاجیکستان

نوروز برای تاجیک ها فقط در دید و بازدید خلاصه نمی شود. بازی ها و رقابت های ورزشی محلی بخش جدایی ناپذیر از جشن نوروزی در تاجیکستان است. بزرگ ترها در روستاها مشغول بازی های جذابی می شوند که در ادامه آنها را معرفی کرده ایم.

1. اسب سواری
2. کشتی گیری
3. خروس جنگی
4. مسابقات طناب کشی
5. بزکشی

بزکشی تاجیک ها

شاید مهم ترین، قدیمی ترین و مهیج ترین بخش بازی های نوروزی همان بزکشی باشد، در این بازی که یک بازی محلی به شمار می رود، بیش از صد بازیکن سعی می کنند تا در یک رقابت نفس گیر یک بز سر بریده را از روی زمین برداشته و برای کسب امتیاز کل میدان را با آن مسابقه دهند. به نظر می رسد که سابقه این بازی به چند قرن پیش برگردد، جالب است بدانید که دولت و یا اسپانسرهای محلی برای برنده ها جایزه هایی هم تعیین کرده اند.

بزکشی از مهم ترین، قدیمی ترین و مهیج ترین بخش بازی های نوروزی تاجیکستان است.

جوایز بازی های نوروزی

• فرش های سنتی
• یخچال
• تلویزیون

بیشتر بخوانید: چطور ارزان و کم هزینه سفر کنیم؟

غذاهای نوروزی تاجیکستان

زنان هنرمند تاجیکی در روزهای جشن نوروز غذاها و نان های لذیذی طبخ می کنند و از میهمانان خود با آنها پذیرایی می کنند. پختن آش بریده که با سبزیجات تازه و حبوبات تهیه می شود از دیگر غذاهای نوروزی تاجیکستان است.

• نان مخصوص تنوری
• نان راچله
• شیرمال
• کماچه
• نان سمرقندی
• حلوای کاردچ
• حلوای کنجدی

در تاجیکستان اولین روز عید در وعده صبحانه انواع غذاها و دسرهای شیرین مانند حلوا و شیر برنج میل می کنند و با خوردن این غذاهای شیرین تا پایان سال زندگی را شیرین می کنند.

در روز دوم نوروز در تاجیکستان با کله پاچه گوسفند با گندم غذایی درست می کنند که به آن باج می گویند و بعد از صرف شام کودکان به پشت بام رفته و یک روسری به خانه همسایه برای دریافت هدیه دراز می کنند که به آن کلا غوز غوز می گویند.

سوالات متداول درباره نوروز در تاجیکستان

در تاجیکستان به غیر از هفت سین چه سفره هایی در عید نوروز پهن می شود؟ سفره هفت شین و سفره هفت میم سفره هایی هستند که تاجیک ها به همراه سفره هفت سین آماده می کنند.

در تاجیکستان چه آیین هایی در نوروز وجود دارد؟ گل گردانی، خانه تکانی، سوماناک پزان، مراسم حوت، جفت براران، جشن انتخاب ملکه و پهن کردن سفره هفت سین، هفت شین و هفت میم

نوروز در تاجیکستان چه بازی هایی توسط بزرگان اجرا می شود؟ اسب سواری، کشتی گیری، خروس جنگی، مسابقات طناب کشی و بز کشی

جشن براران که در نوروز تاجیکستان برگزار می شود چیست؟ کشاورزان تاجیک با آرزوی آمدن برکت به محصولات خود در اواخر ماه حوت، جشنی با حضور اعضای خانواده و نیز کهنسالان روستا برگزار می کنند که به آن جشن براران می گویند.

در روز دوم نوروز در تاجیکستان چه رسوماتی وجود دارد؟ در روز دوم نوروز در تاجیکستان با کله پاچه گوسفند با گندم غذایی درست می کنند که به آن باج می گویند و بعد از صرف شام کودکان به پشت بام رفته و یک روسری به خانه همسایه برای دریافت هدیه دراز می کنند که به آن کلا غوز غوز می گویند.

جمع بندی

در مقاله نوروز در تاجیکستان سعی کردیم آیین های نوروزی تاجیک ها را معرفی کنیم تا اگر در تعطیلات نوروز قصد سفر به این کشور همسایه که با ما هم زبان هستند بروید با آداب و رسوم آنها آشنا باشید. اگر برای سفر به این کشور تور نوروزی یا بلیط هواپیما دوشنبه را نیاز داشتید می توانید از سایت قاصدک 24 تهیه کنید و سفری دوست داشتنی را تجربه کنید.