در زمان‌های قدیم در تهران و بیشتر شهرهای دیگر به منظور امنیت و دفاع از شهر حصارهای دور شهر می‌کشیدند و دروازه‌هایی برای عبور و مرور افراد، تجارت و دریافت عوارض می‌ساختند.
دروازه های شهر تهران هم از آن دسته از دروازه‌ها بودند که بسیار با عظمت و استوار بودند. در ادامه دروازه های تهران را معرفی خواهیم کرد برای آشنایی با دروازه های قدیمی تهران تا پایان همراه ما باشید.
دروازه های قدیمی در تهران
ساخت دروازه های قدیمی در استان تهران از زمان صفویه آغاز شده و حدود پنج دروازه در تهران قدیم ساخته شد که اولین دروازه در زمان شاه تهماسب یکم بنا شده است.
بعدها در دوران افغانها نیز دروازه‌هایی در تهران احداث شد، ولی در زمان قاجار برای گسترش شهر همه دروازه‌ها تخریب شدند و ۱۲ دروازه جدید بنا شدند که بسیار محکم بودند و روی آنها نقش‌های زیبایی از رستم و اسفندیار طراحی شده بود.
دروازه های تهران قدیم در زمان قاجار تخریب شده و از نو ساخته شدند.
دروازه های تهران در دوران صفویه
در دوران خلافت صفویان برای نظم‌دهی تهران دورتادور شهر را حصار کشیدند و چهار دروازه در اطراف تهران ساختند که بعدها به منظور گسترش شهر تخریب شدند و دروازه‌های ۱۲ گانه پایتخت احداث شدند.
دروازه دولاب تهران
یکی از دروازه های تهران قدیم دروازه دولاب بود که در قسمت جنوبی حصار واقع شده بود و از شرقی‌ترین دروازه های تهران محسوب می‌شد.
اهالی تهران از طریق این دروازه با مردم شرقی شهر در ارتباط بودند. زمین‌های اطراف این دروازه برای کشاورزی بود و بیشتر برای صیفی‌کاری استفاده می‌شد.
جاذبه‌های گردشگری اطراف دروازه دولاب:
- مسجد پیر دولاب
- بقعه چهل تن
- گورستان ممنوعه
- حمام دولاب
- بقعه سیده ملکه خاتون
- تکیه چال
آدرس: تهران، سه راه شکوفه
دروازه شمیران تهران
دروازه شمیران تنها دروازه تهران قدیم بود که در کنار دیوار شمالی بنا شده بود که مسیر ارتباطی تهران با مناطق شمالی شهر بود.
دروازه شمرون در خیابان دکتر شریعتی امروز واقع شده بود که گذر باریکی داشت در این گذر باغ‌ها و خانه‌هایی وجود داشت، این گذر همان خیابان پامنار کنونی از معروف ترین خیابان های تهران است.
امروزه مراکز اداری و جاذبه‌های تاریخی زیادی در اطراف این دروازه به چشم می‌خورد که از بهترین جاهای تاریخی تهران
محسوب می‌شوند.
جاذبه‌های تاریخی دروازه شمیران امروزی:
- موزه برق
- خانه شهید مطهری
- کوچه پارک امین‌الدوله
- مسجد فخرالدوله
آدرس: تهران، انتهای پل چوبی
گذر باریکی که در دروازه شمیران بود همان پامنار کنونی است.
دروازه قزوین تهران
دروازه غربی تهران دروازه قزوین بود که در دوران پهلوی دوم توسط معمار برجسته تقی محمدپور با کاشی‌کاری‌ها و نقوش زیبا ساخته شده بود. دروازه قزوین در داخل بازارچه قوام الدوله همان وحدت اسلامی امروزی قرار داشت.
آدرس: تهران، نزدیکی میدان قزوین
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین رستوران های قزوین
دروازه شاه عبدالعظیم تهران
از اصلی‌ترین و جنوبی‌ترین دروازه های قدیمی تهران دروازه شاه عبدالعظیم تهران بود که در مسیر اصفهان و قم و در محله چال میدان واقع شده بود.
این دروازه در جاده شهر ری واقع شده و به دلیل وجود امامزاده شاه عبدالعظیم بین اهالی تهران و روستاهای اطراف تهران
معروف شده است. آب‌و‌هوای این منطقه بی‌نظیر است و جاذبه‌های طبیعی زیادی در اطراف دروازه عبدالعظیم وجود دارد.
|
جاذبه‌های طبیعی اطراف دروازه شاه عبدالعظیم |
جاذبه‌های تاریخی اطراف دروازه شاه عبدالعظیم |
|
چشمه علی |
کاروانسرای عباسی |
|
تالاب عشق آباد |
آتشکده بهرام |
|
دشت ری |
برج طغرل |
|
آدرس |
تهران، میدان شوش، ابتدای جاده شهر ری |
دروازه تهران در زمان افغانها
بعد از صفویان مدت کوتاهی افغانها در تهران حکمرانی می‌کردند که در آن زمان نیز تغییراتی در شهر بوجود آمد که یکی از این تغییرات ساخت دروازه بود که در ادامه این دروازه را معرفی خواهیم کرد.
دروازه دولت تهران
افغانها بعد از حکومت صفویان مدتی در تهران حکمرانی می‌کردند که در این مدت برای جلوگیری از شورش مردم تهران دروازه‌ای را در ارگ شمالی بنا کردند که به نام دروازه اسدالدوله سرکرده افغانها نامگذاری شد.
این دروازه سه طبقه بنای بزرگ و محکم داشت که به سمت بیابان راه داشت که بعدها به دروازه دولت تغییر نام داد. این دروازه هم در زمان ناصرالدین شاه تخریب شد که بعدها در تقاطع انقلاب و سعدی دروازه‌ای به همین نام احداث شد.
در اطراف دروازه دولت محله‌های باصفایی وجود دارد که در سفر به تهران حتما از آنها بازید داشته باشید.
محله‌های اطراف دروازه دولت:
- محله پامنار
- محله لارستان
- محله میرزای شیرازی
- محله حسن‌آباد
- محله مفتح شمالی
- محله بهجت‌آباد
آدرس: تهران، تقاطع خیابان انقلاب و سعدی
افغانها دروازه‌ای به نام سرکرده خود اسدالدوله ساختند که بعدها به دروازه دولت معروف شد.
دروازه های تهران در عهد ناصری
در دوران ناصرالدین شاه قاجار حصار نیمه ویرانه دور شهر، همچنین ۴ دروازه قدیمی شهر تخریب شدند و به جای آنها دروازه‌های جدیدی ساخته شد.
دروازه خراسان تهران
یکی از جنوبی‌ترین دروازه‌ها به دیوار شرقی دروازه خراسان بود که در نزدیکی میدان خراسان قرار داشت. این دروازه هم مانند دیگر دروازه های تهران در دوران پهلوی تخریب شده است.
آدرس: تهران، میدان خراسان
بیشتر بخوانید: بهترین زمان سفر به تهران چه فصلی است؟
دروازه دوشان تپه تهران
یکی از دروازه های قدیمی تهران دروازه دوشان تپه است که نام روستایی در حومه تهران است. این دروازه در زمان قاجار شکارگاه ناصرالدین شاه قاجار بوده و دلیل شهرت این دروازه به همین علت است.
دیدنی‌های اطراف دروازه دوشان‌تپه:
- قصر فیروزه (کاخ فرح‌آباد)
- باغ سلیمانیه
- موزه صنعت نفت
- خانه موزه محمد معین استاد ادبیات
- پارک پردیس بانوان
آدرس: تهران، میدان ژاله
دلیل شهرت دروازه دوشان‌تپه وجود شکارگاه قاجار در آنجا بود.
دروازه خانی آباد تهران
دروازه خانی آباد یکی از دروازه های اصلی تهران قدیم بود که در زمان پهلوی به همراه حصار شهر و دیگر دروازه های تهران تخریب شد.
محله خانی‌آباد زادگاه مردان بزرگ و مشهوری چون تختی است. این دروازه نزدیک یخچال‌های تهران بود و یکی از سه دروازه جنوبی تهران محسوب می‌شد.
جاهای دیدنی نزدیک دروازه خانی‌آباد:
- مسجد قندی
- مسجد حضرت ابوالفضل سهرابی
- محله خرمافروشان
- مسجد جامع ولیعصر
- حمام حاج قاسم
آدرس: تهران، محل تلاقی خیابان خانی‌آباد و خیابان شوش
دروازه غار تهران
دروازه غار در قسمت شمالی محله باغ آذری واقع شده بود که از اصلی‌ترین دروازه های تهران قدیم بود. کاشی‌کاری‌هایی از رستم و دیو سفید در دروازه غار به چشم می‌خورد، کاشی‌های زیبای این دروازه بعد از تخریب به موزه ایران باستان یکی از بهترین موزه های تهران
انتقال داده شد.
هنرمند معروف شیرازی استاد محمد کاشی‌پز این نقوش زیبا را در سال ۱۲۶۳ هجری طراحی کرده بود. این دروازه قدیم قاجار راهی برای ورود به بازار بود و بیشتر کاروان‌ها از آن استفاده می‌کردند.
جاهای تفریحی اطراف دروازه غار:
- بوستان بعثت
- مجتمع تجاری نور
- بوستان مادر
- بوستان میلاد
آدرس: تهران، حد فاصل میدان شوش و میدان خانی‌آباد
دروازه گمرک تهران
دروازه گمرک در در جنوب غربی مرکز تهران واقع شده که در محله‌ای به همین نام قرار داشته است. این دروازه در باروی غربی و جنوبی‌ترین دروازه غربی شهر محسوب می‌شد.
دروازه گمرک از سه راه‌هایی بود که کاروان‌های تجاری از آنجا عبور می‌کردند و باید گمرک پرداخت می‌کردند.
مکان‌های دیدنی اطراف دروازه گمرک:
- مسجد مشیرالسلطنه
- مدرسه مشیرالسلطنه
- پردیس سینمایی
- فرهنگسرای رازی
- بوستان رازی
آدرس: تهران، انتهای خیابان امیریه، رو به میدان گمرک
دروازه گمرک در محله‌ای به همین نام در محدوده مرکزی تهران قرار داشته است.
دروازه یوسف آباد تهران
محله یوسف‌آباد در روستا در شمال‌غربی پایتخت و بر روی تپه‌ای قرار داشته که دروازه یوسف‌آباد هم در همین محله بنا شده بود. شاه قاجار برای بازدید از زمین‌های بهجت‌آباد از آنجا عبور می‌کرده که به دروازه بهجت‌آباد هم معروف است.
جاهای دیدنی و تفریحی اطراف دروازه یوسف‌آباد:
- فرهنگسرای شفق
- پارک شفق
- سینما تئاتر گلریز
- پارک قزل قلعه
- کتابفروشی فرحبخش
آدرس: تهران، خیابان حافظ
دروازه باغ شاه تهران
از دروازه های مهم تهران که در محدوده میدان حر واقع شده بود دروازه باغ شاه است که در دروازه باروی غربی بود و از دروازه های شمالی تهران محسوب می‌شد.
دروازه باغ شاه به میدان اسب دوانی شاهان قاجار نزدیک بود.
دروازه‌های باقیمانده در استان تهران
دروازه های قدیمی تهران که در دوره ناصرالدين شاه ساخته شده بودند، همگی در دوران پهلوی تخریب شدند به غیر از دو دروازه که همچنان باقی مانده‌اند.
دروازه محمدیه تهران
دروازه محمدیه تنها دروازه باقیمانده از زمان قاجار است که در نزدیکی میدان محمدیه یا پاقاپوق یکی از ۵ میدان مهم ساخته شده در زمان قاجار است. این میدان بعدها به خاطر اینکه محل اعدام مجرمین بود به میدان اعدام نامگذاری شد که بعد از برچیده شدن دار اعدام در آنجا به میدان محمدیه تغییر نام داد.
اکنون این دروازه به دروازه نو و دروازه محمدیه معروف است که در جنوب محله بازار واقع شده است و بر دیوار این دروازه طرح شیر طلایی نقش بسته شده است.
جاهای دیدنی اطراف دروازه محمدیه:
- گذر مستوفی
- حمام کدخدا
- سقاخانه بیمه ایران
- کاروانسرای چال
- خانه باستان شناسان ایران
آدرس: تهران، خیام، چراغ برق، محله بازار، میدان محمدیه
دروازه سر در باغ ملی تهران
دروازه سر در باغ ملی یکی از بی‌نظیرترین آثار دیدنی زمان قاجار است که می‌توانید در خیابان امام خمینی آن را به نظاره بنشینید. این سر در در زمان قاجار دروازه‌ای به سمت میدان مشق بود یک یک منطقه نظامی بوده و در اختیار قشون شاه قرار داشت که به دستور رضاشاه ساخته شده بود.
در معماری این اثر تاریخی از طراحی اروپایی و ایرانی استفاده شده بود که کاشی‌کاری‌های زیبای آن شبیه کاخ کلاه فرنگی یکی از زیباترین کاخ های تهران
طراحی شده بودند و در نمای داخلی این دروازه اثری از کوروش کبیر وجود داشت.
این دروازه چند سالی دوام نیاورد و تخریب شد ولی سر در آن باقیمانده است. در اطراف سر در باغ ملی موزه‌ها و آثار تاریخی زیادی به چشم می‌خورد.
موزه‌های اطراف دروازه سر در باغ ملی:
- موزه بانک سپه
- موزه ارتباطات
- موزه عبرت
- موزه ملی ایران
- موزه ملک
آدرس: تهران، خیابان امام خمینی
دروازه باغ ملی طی سالیان گذشته تخریب شده، ولی سر در باغ ملی همچنان باقی مانده است.
سوالات متداول درباره دروازه های تهران
جمع بندی
دروازه های ورودی شهر تهران بسیار استوار و با عظمت بودند که با طراحی زیبایی ساخته شده بودند. از آن دروازه‌های زیبا دیگر آثاری به جای نمانده است، ولی اگر دوست دارید دو دروازه به جای مانده از دوران گذشته را از نزدیک ببینید با خرید بلیط هواپیما از قاصدک ۲۴ خودتان را به پایتخت رسانده و این دروازه‌های با شکوه و استوار را به نظاره بنشینید.
