آشنایی ایستگاه‌های قطار روسیه

مسکو از اواخر قرن نوزدهم میلادی مرکز شبکه وسیع ریلی در روسیه بوده است. از سوی دیگر تاریخ ایستگاه های قطار مهم شهر که بیشتر در اواخر قرن های نوزدهم و بیستم میلادی ساخته شده اند، با توسعه کشور پیوند بسیار نزدیکی داشته اند. قاصدک 24 تا کنون در مورد ایستگاه های قطار مطالب گوناگونی نوشته است: رفت و آمد به کدام ایستگاه های قطار در جهان بیشتر است، ایستگاه های قطار منحصر به فرد؛ وقتی هنر معماری به کمک مسافران می آید، رازهای سر به مهری که در ایستگاه های قطار دفن شدند،ایستگاه های قطار ژاپن؛ ترکیب روانشناسی و مهندسی و لذت انتظار روی نیمکت زیباترین ایستگاه های قطار جهان به قطارها از زوایای گوناگون نگاه کرده اند. در این مقاله به سراغ ایستگاه های قطاری در روسیه رفته ایم که نماد هنر و معماری این کشور به شمار می روند.

ایستگاه قطار کیِفسکی  (Kievsky)

مکان فعلی ایستگاه قطار کیفسکی برای قرن ها با حمل و نقل مسافر پیوند خورده است. در اواخر قرن شانزدهم میلادی، منطقه دوروگومیلوسکایا (Dorogomilovskaya) سکونتگاه مردمی بود که در صنعت کالسکه اسب دار کار می کردند. بنابراین انتخاب مکانی برای ایستگاه راه آهنی که مسکو را به بریانسک و وورونژ را به کیف در اواخر سال 1890 متصل کند، کسی را متعجب نکرد.

گفتنی است که ساختمان فعلی به عنوان مکان یادبودی برای پاسداشت صدمین سالروز پیروزی روسیه در جنگ سال 1812 مقابل ناپلئون در نظر گرفته شده است. پروژه فوق در سال 1913 آغاز شد؛ وقتی ساختمان قدیمی ایستگاه قطار که کمتر از دو دهه عمر داشت، تخریب شد. از جمله داستان هایی که حول محور این ایستگاه وجود دارد این است که اهالی مسکو از این ایستگاه متنفر بوده، خساست شرکت راه آهن مسئول این پروژه را به استهزا گرفته و آن را با یک کلبه روستایی مقایسه می کردند.

ساختمان فعلی که عناصر سبک معماری امپراتوری و نئو کلاسیک را با هم ترکیب کرده است، توسط معماری به نام ایوان پِربِرگ طراحی شده است. خلاقانه ترین بخش این ایستگاه را می توان سقف شیشه ای بر بالای سکوی قطار دانست که کار یک مهندس مشهور به نام ولادیمیر شوخوف است. این مهندس بیشتر به واسطه طراحی برج تلویزیون در مرکز مسکو شهرت دارد. در پایان باید افزود که ساخت ایستگاه در می 1914 و دو هفته پیش از شروع جنگ جهانی اول آغاز شده و تا سراسر 1917 و انقلاب بلشویکی روسیه ادامه پیدا کرد. ساخت بنا در نهایت در سال 1920 خاتمه پیدا کرد. این ایستگاه که در اصل بریانسکی نام داشت، نام فعلی خود را در سال 1934 به دست آورد.

ایستگاه قطار بِلوروسکی  (Belorussky)

ایستگاه قطار بلوروسکی را گاهی پنجره مسکو به اروپا هم می نامند، چرا که قطارهای این ایستگاه از و به شهرهای پاریس، وارساو، پراگ و برلین در رفت و آمد هستند. این ایستگاه قطار که در سال 1870 افتتاح شده، تا کنون چندین بار نام خود را تغییر داده و پیش از آنکه نام فعلی خود را در سال 1936 به دست آورد، به نام های اسمولنسکی، برستسکی، الکساندروفسکی نامیده می شده است.

ایستگاه قطار بلوروسکی تا کنون شاهد چندین رخداد مهم فرهنگی بوده است. در سال 1896 یک غرفه سلطنتی برای انجام امور پذیرش تزار نیکلاس دوم در ایستگاه ساخته شد. در دوران شوروی سابق هم مردم برای دیدن و خوش و بش با خلبان افسانه ای پروازهای آزمایشی، والری چکالف در این ایستگاه جمع می شدند. این اتفاق پس از آن رخ می داد که او پرواز رکوردشکنی را در سال 1937 از مسکو به ونکوور از طریق قطب شمال انجام داده بود. ضمن اینکه از طریق ایستگاه قطار بلوروسکی در طول جنگ جهانی دوم نیروهای نظامی به جبهه های غربی گسیل می شدند. آنهایی هم که از جنگ زنده بیرون می آمدند، با جشن و پایکوبی به این ایستگاه می رسیدند. در پایان باید اضافه کرد که ساختمان فعلی توسط معماری به نام ایوان استروکوف طراحی شده و در سال 1912 افتتاح شد.

ایستگاه قطار کورسکی  (Kursky)

رونق راه آهن در سال های 1860 میلادی تا حدی ناشی از جنگ فاجعه بار کریمه بود که در طول آن جابجایی نیروهای نظامی به خاطر وجود جاده های نامناسب کند شده بود. در نتیجه انجمن اصلی راه آهن روسیه در سال 1857 به وجود آمد تا با کمک مهندسان فرانسوی، شبکه ریلی کشور را توسعه دهد. یکی از پروژه های این شرکت ساخت خطوط راه آهنی بود که مسکو را به نیژنی نووگرود، کورسک و موروم متصل می کرد.

ایستگاه راه آهن کورسکی در سال 1896 برای حمل و نقل به خطوطی که در بالا به آن اشاره شد، ساخته شد و بعد از بازسازی در سال 1938، هنوز بیشتر معماری اصلی آن حفظ شده است. در سال 1972 گروهی از معماران جوان مسئول ایجاد تغییراتی مهم در ایستگاه شده و در این راه از معماری ایستگاه قطار Rome Termini در ایتالیا الهام گرفتند. در نتیجه این تغییر هم یک نمای شیشه ای اضافه شد که به صورت کامل نمای تاریخی ایستگاه را تحت الشعاع قرار می داد.

جالب است بدانید که ایستگاه قطار کورسکی بعدها و در مقایسه با دیگر ایستگاه های قطار شهر که به اواخر قرن نوزدهم و اولیل قرن بیستم بازمی گشتند، ساختمانی با نمای زشت تلقی شد. اما این پایان بدشانسی های ایستگاه کورسکی نبود. در اوایل سال 2000 میلادی کل ساختمان پشت مرکز خرید بزرگ آتریوم محو شده و بین ایستگاه قطار و خیابان گاردن رینگ برافراشته شد.

ایستگاه قطار لنینگرادسکی  (Leningradsky)

نخستین ایستگاه قطار مسکو که پیشتر و به افتخار امپراتور روسیه نیکلاس اول، نیکلایفسکی نامیده می شد، نمادی از روزهای آغازین توسعه خطوط ریلی در نیمه قرن نوزدهم میلادی به شمار می رود. در آن زمان یک خط آهن نخست مسکو و سنت پترزبورگ را به یکدیگر متصل می کرد و در حقیقت تحت نظارت مهندسان آمریکایی ساخته شده بود.

دو ایستگاه قطار دیگر هم در دو شهر مهم امپراتوری ساخته شدند. ایستگاه راه آهن سنت پترزبورگ در حال حاضر با نام مسکووسکی شناخته می شود. ضمن اینکه ایستگاه قطار دیگر در بخش انتهایی مسکو در سال 1849 کامل شد. قطارهایی هم که دو شهر اصلی روسیه را به یکدیگر متصل می کردند، در سال 1851 کار خود را آغاز کردند.

این نکته را هم باید افزود که شرکت ملی خطوط راه آهن روسیه در میانه سال 2000 میلادی اعلام کرد که ایستگاه نام اصلی خود را باز خواهد یافت: نیکلایفسکی. اما این ایده هم مورد موافقت قرار نگرفت و این ایستگاه هنوز هم با نام لنینگرادسکی شناخته می شود.

ایستگاه قطار یارسولاوسکی  (Yarsolavsky)

محل ایستگاه راه آهن یارسولاوسکی زمانی مکان محوطه آرتیلری، یک کارخانه اسلحه سازی و انبار بوده است. این ایستگاه در طول جنگ سال 1812 در مقابل ارتش ناپلئون در اثر یک انفجار حاصل از ادوات نظامی دچار آتش سوزی شد. ساختمان اول یارسولاوسکی که بعدها تروتسکی نامیده شد، در سال 1862 شکل گرفت و قطارهای آن در اصل در خط آهن بین مسکو و سرگیف جابجا می شدند. از آنجایی که این خط آهن بعدها به سمت شمال هم گسترش پیدا کرد، نام سِورنی یا شمالی به آن داده شد؛ هر چند که دوباره در سال 1955 به نام اصلی خود یعنی یارسولاوسکی برگشت.

باید بدانید که یک ساختمان جدید هم در سال 1904 ساخته شد که معمار مشهور فئودور شختل به سبک معماری قرون وسطایی روسیه طراحی کرده بود. مهندسی به نام فئودور شیژوف هم که بر پروژه نظارت داشت، سردبیر و مأمور اجرای وصتینامه نیکلای گوگول بود. یکی از مهم ترین سهامداران شرکت که تأمین مالی این پروژه را بر عهده داشت، آندری دلویگ برادرزاده آنتون دلویگ شاعر معروف بود.

ایستگاه قطار ساولوفسکی  (Savelovsky)  

ایستگاه قطار ساولوفسکی تنها ایستگاه قطار مسکو است که به نام یک شهر کوچک یعنی ساولووو نامگذاری شده است. ایده ساخت خط آهنی به طول 130 کیلومتر که مسکو را به ساولووو متصل می کرد، از ذهن یک تاجر و خیّر مشهور به نام ساوا مامونتوف بیرون آمد که در رأس انجمن راه آهن مسکو به یاروسلاول در اواخر 1890 میلادی قرار داشت.

مکان بعدی ایستگاه هم از محدودیت های شهری فراتر می رفت. این موضوع باعث می شد تا زمین و خود پروژه به قیمت ارزان تری تمام شود. با این وجود مجلس دومای مسکو از محدودیت های شهری فراتر رفت و در نتیجه عملیات ساخت گران تر تمام شده و با تأخیرها و تغییراتی در طرح اصلی همراه شد. سرانجام یک شرکت راه آهن دیگر تصمیم به خرید راه آهن که پیشتر ساخته شده بود و نیز جابجایی ایستگاه قطار به جای دیگری گرفت؛ هر چند که پروژه با شکست مواجه شد.

ایستگاه قطار ساولوفسکی سرانجام در سال 1902 افتتاح شد. در اوایل سال 2000 میلادی برنامه هایی برای بستن کامل آن به همراه یک ایستگاه قطار دیگر به نام ریژسکی مطرح شد که هرگز به مرحله عمل نرسید. امروزه ایستگاه قطار ساولوفسکی تنها قطارهای مسافری دارد؛ در حالی که قطارهای محلی اوگلیچ و ریبینسک به جای دیگری منتقل شده اند.

همانطور که دیدید ایستگاه های قطار در مسکو قدمت زیادی دارند. برخی از زیباترین ایستگاه های قطار هم در این کشور واقع شده اند. در کنار این ایستگاه های قطار، قطار سنت پترزبورگ به مسکو را در رده بهترین و ارزان ترین سفرهای ریلی در جهان قرار داده اند و قطارهای ترنس سایبرین عنوان مجلل ترین قطارهای جهان را از آن خود کرده اند.